Πόση Αφρική χωράει στην Ελλάδα;

λύσουν έναν γρίφο που τους έθεσε ο γυιός τους.Ο μικρός Ανδρόνικος.Ο τετραχρονος πιτσιρικάς είναι αφρικανός (στο χρώμα του δέρματος) .Τον υιοθέτησαν πέρυσι από κρατικό ιδρυμα .Δεν ηταν και σε πρωτη ζήτηση ο Ανδρόνικος.Αυτος θα γινει μουσικός.Και τι φωνή. Υπάρχουν και μερικοί που χασκογελάνε όταν ακούνε τον Ανδρόνικο να τραγουδάει «του βοτανικού ο μάγκας» αλλά η Μαρία είναι μάνα-σκύλα.Τιποτα δεν αφήνει να αγγίξει τον μικρό της. Μιλησαν (και μιλούν) από την αρχή και οι τρείς τους (ετσι τους συμβούλευσαν οι ειδικοί) για τη διαφορά του χρώματος.
Στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου ο Ανδρονικος ζητησε να κρατάει (κι αυτός όπως τα αλλα παιδιά) ελληνική σημαία.Φέτος σκέφτονται και να τον βαφτίσουν (κυρίως επειδή πάλι οι ειδικοί τους ειπαν να «μεγαλώσει όπως όλα τα ελληνόπουλα για να το εχει αργότερα ως επιχείρημα» !).(Απέναντι σε ποιους; )
Υπολογίζεται ότι περίπου 18.000 παιδιά σαν τον Ανδρόνικο γεννήθηκαν και μεγαλωσαν ή μεγαλώνουν στην Αθήνα.Σχεδόν όλα με μαύρους γονείς,όχι με λευκούς.Αραγε όταν κάποια στιγμη θα διασταυρωθούν με τον Ανδρόνικο πόσο θα μοιάζουν οι ταυτότητες τους;
Η πρωτη μεγάλη μετανάστευση αφρικανών στην Ελλάδα εγινε στα τελη του ’80 .Κυρίως πολιτικοί πρόσφυγες από το Κονγκό ,που ειχαν συνεργαστεί με τους Βέλγους.Οι περισσότεροι προέρχονταν από την νομενκλατούρα ,και με αρκετά καλό επίπεδο μόρφωσης.Εδώ ζούν από τότε.Εδώ γεννήθηκαν τα παιδιά τους.Αυτή η δευτερη γενιά είναι ηδη πολίτες.Ελληνες πολίτες.Ή όχι;
Και ο Ανδρόνικος; Τι είναι;
Ο γριφος εμφανίστηκε από μια …
…απλή ανάγκη του Ανδρόνικου.Γονείς και στενό και ευρυτερο περιβάλλον είναι ολοι λευκοί (ενας φίλος του Αργυρη,ινδός , εφυγε καιρό πρίν στο Βέλγιο).Αλλά ο πιτσιρίκος ειχε ανάγκη να δει ότι ο κοσμος δεν είναι μονο λευκός.Ετσι θα διαχειριζόταν (τους ειπαν οι ειδικοί) πιο ευκολα την «διαφορετικότητά» του.Πριν από μερικούς μήνες διάβασαν για την γιορτη του πρέσβη της Νότιας Αφρικής .Και αποφάσισαν να πάνε.Το πάρτυ ηταν στην πρεσβευτική κατοικία,στον μεγάλο κηπο ,στο Ψυχικό.Τάχασαν.Στην αρχη ο μικρός κολλησε στρείδι στη Μαρία.Χρωματα,χρωματα παντού.Πολλές αφρικανικές χωρες ειχαν περίπτερα με ειδη χειροτεχνίας ή οικιακης βιοτεχνίας και υφαντα.Και φαγητά! Οι συζητησεις που επιασαν οσο ο Ανδρόνικος ξεθάρρευε με τα αφρικανάκια ηταν με πολλούς και διαφορετικούς,διπλωμάτες και εμπόρους κυρίως.Το παραξενο;Ολοι ξεκινούσαν από το ίδιο «μότο»: «Δεν υπάρχει Αφρική.Δεν μας ξέρετε γι αυτό την βλέπετε.Γιατι πρέπει κατι να δειτε.»
Ο Αργυρης και η Μαρία σημερα εχουν αρχίσει να βλέπουν τη λύση του γρίφου. Ο Ανδρόνικος τους εσπρωξε να γνωρίσουν –πριν δώσουν την ευκολη και λογική απάντηση για την ταυτότητά του- τι είναι «Αφρική».Ενας κόσμος τον οποίο αλλωστε δεν μπορούσαν να ανρηθούν ως πιθανή επιλογη του γυιού τους.
Τότε ηταν που κατάλαβαν ότι οι ταυτότητες δεν προϋπάρχουν,δεν προαπαιτούνται,αλλά επιλέγονται και κατασκευάζονται από τους ελεύθερους ανθρώπους. Αν δεν ηταν συνηθισμένος στην γειτονιά τους ενας Ανδρόνικος,τωρα υπάρχει.Και η γειτονιά οφείλει να το καταλάβει και να αλλάξει.Αλλα αυτό δεν επιβάλλεται.
Με ρίζες από Νιγηρία και Μαδαγασκάρη ,ο μικρός αποδείχθηκε ο καλύτερος οδηγός σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι.
Ενας 4χρονος μπόμπιρας με βελούδινο δερμα και μάτια σαν ζωγραφιά που δεν χωραγε σε τσιγγούνικες «μαλτιπλ-τσόις» κατηγοριοποιήσεις.
Η Αφρική είναι στο επίκεντρο του παγκόσμιου ντιμπέϊτ …
…ως ο «μεγάλος ασθενής».Εμμεσα και σιωπηλά αναγνωρίζεται ότι πάντα ηταν. Κι ετσι, με απίθανους,αλλά υπαρκτους συλλογισμούς δόθηκαν «μπόνους» στην ανωτερότητα της επιδερμίδας.
Αλλωστε δεν είναι η «μαυρη ηπειρος;Πάντα δεν ηταν; Τι πιο λογικό να ταυτιστει η ενδεια ,η πολιτισμική καθυστέρηση με την επιδερμίδα;».
Λάθος.Και το ένα και το άλλο.
Η Αφρική δεν ηταν πάντα «μαυρη».Εγινε.Κι αν την ιστορία της την διηγηθηκαν μονο οι λευκοί, την ιδιαιτερη προϊστορία της την αναζητουν τα τελευταία χρόνια διάσημοι ανθρωπολόγοι .Οι ερευνές τους εχουν ανατρέψει πολλές «βεβαιότητες».
Όλες προσπαθουν να απαντήσουν σε ένα ερωτημα που μπαινει δυναμικά στο προσκήνιο: «Γιατι κάποιοι λαοί(εθνη) είναι πιο πλουσιοι και εξέλιξαν πιο γρηγορα τον πολιτισμό από άλλους;». Η νεοσυντηρητική πλευρα (εκ των εκπροσωπων της ο David Landes) αναζητεί (σχεδόν μαρξιστικές) νομοτέλειες. Η άλλη πλευρα (με εκ των κορυφαιων τον Jared Diamond) αναδεικνύει το τυχαίο ως τον «αγνωστο Χ» στην εξισωση της εξέλιξης των κοινωνιών.
Ανάμεσά τους βρισκει χωρο ενας δημοσιογράφος που απεβίωσε φέτος .Ενας πολωνός ,ο Ρισαρντ Καπισίνσκι(όπως μεταφράστηκε το ονομα του) που εζησε 25 χρονια στην Αφρική .Το πρωτο ερωτημα λοιπόν από τον Καπισίνσκι δεν ηταν «τι ξέρουμε για την Αφρική», αλλά «από ποιους μάθαμε για την Αφρική»;
«Από τη Διεθνή του ληστρικού όχλου. Από τα χειρότερα κομμάτια της Ευρωπης, κλέφτες ,δουλέμπορους,μισθοφόρους ,ημιμαθείς και φανατικούς ιεραπόστολους». Αυτοι ηταν τα ματια και τα αυτιά της Ευρωπης και πάνω σ’αυτούς στηρίχτηκαν οι πρωτες αντιλήψεις για τους αφρικανούς.
Ο Diamond -συμφωνωντας με αυτή την προσέγγιση- εσκαψε πιο βαθειά. Και βρηκε μια ηπειρο οπου η πλειονότητα δεν ηταν «μαυρη» αλλά το αντίθετο. Αφου σιγουρευτηκε πως ακόμη και η κοιτίδα των σημιτικών γλωσσών είναι στη Βόρεια Αφρική («σιγουρα ενας κοντινός πρόγονος αυτου που εγραψε τη Βίβλο ηταν αφρικανός») αναζήτησε τις κινησεις των ανθρωπων της. Με εκπληξη ο αναγνωστης του σημαντικού αμερικανού καθηγητη ανακαλύπτει π.χ την (σημαντικότερη στην ανθρωπινη ιστορία) εποποιία των Μπαντού. Μιας από τις κυριότερες αφρικανικές φυλές ( ο Ανδρόνικος σιγουρα εχει και κατι από αυτούς ) ,οι οποίοι πολύ πρίν τα γερμανικά φυλα αρχίσουν την κάθοδο στη Βόρεια Ευρωπη ειχαν ηδη καλύψει τη μισή ηπειρο.Κάπου ανάμεσα στο 11.000 π.Χ και στο 8000 π.Χ , οι Μπαντού ξεκινησαν από τις περιοχές της Νιγηρίας (από δυτικά,από τον Ατλαντικό και μεσα σε δυο αιώνες κυριάρχησαν σ’ ολη την υποσαχάρια Αφρική, μεχρι τα ανατολικά στις ακτές του Ειρηνικού και από τον ισημερινό μεχρι τη (σημερινη) Νότια Αφρική.
Μονο που οι Μπαντού δεν ενδιαφερονταν για την ταυτότητα του άλλου ,οσο για γεωργική γη.Ετσι,όταν περίπου στα 1850 στο Βερολίνο εξι χωρες μοίρασαν μεταξυ τους την Αφρική (τελευταίοι το εμαθαν οι ιδιοι οι αφρικανοί) στην ηπειρο βρισκονταν οι πέντε από τις εξι κυριοτερες υποδιοαιρέσεις της ανθρωπότητας και (ακομη σημερα) εκει μιλούνται το ¼ των γλωσσών όλου του κόσμου.
«Οι αποικιοκράτες διαιρεσαν την Αφρική;» χα, χα …
…μα ακριβως το αντίθετο εκαναν γράφει ο καθηγητης ιστορίας Ροναλντ Ολιβερ : «Αυτό που εγινε ηταν μια βάρβαρη δια πυρός και σιδήρου ενοποίηση.Ο αριθμός των 10.000 οντοτήτων μειωθηκε στις 50!». Αυτό σκοτωσε την Αφρική.Αυτο διέλυσε όχι έναν αλλά χιλιάδες κοινωνικούς ιστούς .Διότι η πεμπτουσία της Αφρικής είναι η ετερογένειά της .Οταν για παράδειγμα οι Αγγλοι δημιούργησαν το Σουδάν συμπεριέλαβαν στο ιδιο «εθνος» αραβες μουσουλμάνους του βορρά και νεγρο-χριστιανους(και ανιμιστές) του Νότου .
Πολλές φορές στην υποσαχάρια Αφρική στο μέσο τεράστιων χερσων εκτάσεων υπάρχει ένα μεγάλο καταπράσινο ολοζωντανο δεντρο.Ενα μάνγκο. Ο ταξιδιωτης ξέρει ότι κοντα εκεί θα υπάρχει και ένα μικρό χωριό.Προφανως -λέει ο Καπισίνσκι- υπήρχε ένα δάσος εκεί κάποτε από το οποίο τελικά διασωθηκε αυτό το μάνγκο. Γιατι αραγε;
Ο δυτικός ταξιδιωτης , λέει ο Καπισίνσκι μπορει ευκολα να καταλάβει ότι το δεντρο είναι ο δημόσιος χωρος του χωριού. Στη σκια του τα παιδιά «κάνουν σχολείο» στη δροσιά του το βράδυ λένε οι παλιότεροι ιστορίες. Αυτή είναι και η (ακατανόητη για τον δυτικό) συμβολική σημασία του μάνγκο: «Η Αφρική ,με εξαίρεση τον ισλαμικό βορρά , δεν γνώρισε τη γραφή,η ιστορία πάντα μεταδιδόταν προφορικά, ηταν θρύλος που περνούσε από στόμα σε στόμα ,συλλογικός μύθος που γεννιόταν ασυνείδητα κάτω από ένα μάνγκο,μεσα στα βαθιά σκοτάδια, οπου το μονο που ακουγόταν ηταν η τρεμάμενη διήγηση των γερόντων.Γι αυτό και είναι τόσο σημαντικό.Γιατι εκει η κοινωνία διαλογιζεται για το ποια είναι και από πού προέρχεται ,συνειδητοποιεί τη δική της ιδιαιτερότητα και διαφορετικότητα ,προσδιορίζει την ταυτότητά της.»
Οι πιο δυσκολοι γριφοι είναι τελικά αυτοί που κατασκευάζονται από ψευτικα ερωτηματα.Και φαίνονται πανισχυροι επειδή μενουν άλυτοι αλλά το μυστικό είναι να αποδομησεις το βασικό ερωτημα .Και οι φιλοι μου οι ζωγράφοι το κατάλαβαν χαρη στην Αφρική.Ο Ανδρόνικος είναι ο Ανδρόνικος ,θετός γυιος του Αργυρη και της Μαρίας ,με καταγωγή από την Αφρική και με πρωτη γλώσσα τα ελληνικά. Η ταυτότητά του είναι δική του επιλογή .Μπορει και να μην υπήρχε άλλη σαν αυτή .Αλλά ποιος θα το απαγορευσει;.Ποιός νοιωθει τόσο δυνατός (και σκληρός) ώστε να βάλει νόρμες;




Info

· Jared Diamond « Οπλα ,μικρόβια και ατσάλι» Αθηνα 2006, ΚΑΤΟΠΤΡΟ
· David S. Landes «Ο πλούτος και η φτώχεια των εθνών» Αθηξνα 2005 ,ΛΙΒΑΝΗΣ
· Ρίσαρντ Καπισίνσκι «Εβενος,το χρωμα της Αφρικής» Αθηνα 2002, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
(Το αρθρο δημοσιεύτηκε στον ΕΤΚ στο νεο ενθετο για τα βιβλία και τις ιδέες-για το οποίο ειμαι ιδιαίτερα χαρούμενος)

Ο «βορειοηπειρώτης» και οι (μηδενικές) αντιστάσεις

Κάθε λέξη προϋποθέτει μια κοινη συμφωνία σε ένα νόημα ,αλλά τόσο στις λέξεις οσο και στις εννοιες η συμφωνία είναι ανοιχτη σε επαναδιαπραγμάτευση.
Για παράδειγμα η απαξιωτική συντμηση της λέξης «ιάπωνες » ως «τζάπς» κυριάρχησε στις ΗΠΑ στη διάρκεια του β’ παγκοσμίου πολέμου.Σημερα σχεδόν εχει εξαφανιστει από το λεξιλογιο του συγχρονου αμερικανού και πάντως εχει εξαφανιστει από το δημόσιο λόγο.
Στο προηγούμενο αρθρο στον Ε.Τ χρησιμοποιήθηκε εσκεμμένα από τον υπογράφοντα η λέξη «βορειοηπειρώτης» ως ιδιαίτερος προσδιορισμός του μικρού Κλείτου και της οικογένειας του αντι του πολιτικά ορθού «ελληνας μειονοτικός».
Σε πολλά από τα αρθρα αυτης της στήλης καταγράφονται (ιδιως στο αντίστοιχο blog στον ΕΤ) εντονες αντιδράσεις ,συνηθως από τους ιδιους αναγνωστες ,όταν εκτιμούν πως αμφισβητούνται «ελληνικά δίκαια» ,ιστορικά ή εθνικά (όπως κι αν τα ερμηνευει καθένας).Ιδιως όταν νομίζουν πως αυτά που γράφονται λειτουργούν υπερ ενός (φαντασιακού;) εχθρού.
Η λέξη «βορειοηπειρώτης» εχει την ιστορία της ως προς την κατασκευή της.Οχι μονο δεν υπήρχε ανέκαθεν (αν και υπήρχαν μειονοτικοί στις περιοχές του σημερινού αλβανικού νότου) αλλά εμφανίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα και ταυτίζεται στενά με τον ελληνικό «αλυτρωτισμό».Η κορύφωση στη χρηση της εντοπίζεται με τη δημιουργία του αλβανικού κράτους μετα τον β παγκόσμιο πόλεμο και υποδηλώνει όχι την ελληνικότητα των μειονοτικών οσο την ψευδη υπόσχεση της ενωσης με την Ελλάδα. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός (βόρειος) αποκτα μήνυμα ως ενας «διαχωρισμός» από το όλον (Ηπειρος) το οποίο δεν μπορεί παρα να βρει την ολοκλήρωσή του μέσω της επανένωσης.
Το ότι κατά συμπτωση αυτή η λεκτική επιλογή συνιστα και προσβολή κάποιου άλλου (εν προκειμένω του αλβανικού κράτους) δεν φαινεται να ενόχλησε κανέναν απ’ οσους σφοδρά αντέδρασαν στον χαρακτηρισμό «ελληναράδες» (σε προηγούμενο αρθρο).
Υπάρχει αραγε κάποιος που σημερα πιστεύει ότι με πόλεμο ή με άλλο τρόπο είναι πιθανή η εκπλήρωση του οποιου «αλυτρωτισμού»; Και επειδή η απάντηση είναι προφανως αρνητική,το ερωτημα παραλάσσεται: Ποιο είναι τελικά το νοημα της επιβιωσης (στα μυαλά ορισμένων) όρων και εννοιων που δεν ανηκουν στη σημερινη πραγματικότητα; Προκειται για μιας μορφης «ψυχωση» (ορο που χρησιμοποίησε ο καθηγητής Αντωνης Λιάκος αναφερόμενος σε όσους αρνούνται να διαχειριστούν τραυματικές μνήμες) ή για (ενεργή)πολιτική θέση;
Το πιθανότερο είναι πως πρόκειται περι μιας καθαρής ζωνης αμυνας η οποία όμως είναι μάλλον ατομική. Εχει περισσότερο να κάνει με τον φόβο απέναντι στη νεα εποχή και στο περιβάλλον των ανοικτων κοινωνιών.Οσο πιο ξένος νοιώθει κανείς στο σήμερα και οσο πιο φοβισμένος απέναντι στο αύριο δεν μπορεί παρα να αναζητήσει φιλικό περιβάλλον στο παρελθόν.Η «μνημη» αντικειμενικοποιείται,σχεδόν ιεροποιείται και ως τέτοια γινεται το κουκούλι του φοβισμένου.

Το αρθρο δημοσιεύτηκε σημερα(15/6) στον Ε.Τ
(με εξαιρεση την τελευταία παράγραφο-θα ενημερωσω σχετικά για την εξέλιξη αυτης της "αβλεψίας")

Ο Κλείτος που έγινε Κλίντον

Η οικογένειά του ηρθε στην Ελλάδα πριν από καμμιά δεκαπενταριά χρόνια-ισως και περισσότερο.Αφησαν το σπίτι τους στην Κορυτσά και βολεύτηκαν σε ένα μισο-γκρέμιο στα Πετράλωνα .Μειονοτικοί(σ.σ στον Ε.Τ χρησιμοποίησα τον όρο "βορειοηπειρώτες" και σε 1-2 μέρες θα υπάρξουν νεότερα επ' αυτού) ,μιλούσαν πολύ καλά τα ελληνικά και το χαρακτηριστικότερο,το όνομα του 5χρονου γυιού τους: Κλείτος. «Τ΄ ονομα του παππού του και του δικού του παππού και του προ-προ-προ» μου ειπε περήφανη η μητέρα του για την συνεχή μεταφορά του ονόματος από γενια σε γενιά.
Μεσα σε πέντε χρόνια οι αλλαγές στα Βαλκάνια αναποδογύρισαν όχι μονο τον χάρτη και τις κοινωνίες αλλά και το όνομα του μικρού Κλείτου. Ακουσα μια μέρα τη μικρή του αδελφή να τον φωνάζει «Κλίντον» και μετα και τη μητέρα του και τον πατέρα του. Στον δρόμο ακουσα και αλλα παιδιά να τον φωνάζουν «Κλίντον».
Ρωτώντας , μου εγινε σαφές πως η μετονομασία εγινε σχεδόν φυσιολογικά και αποδεκτή ως να ηταν πάντα ετσι. Τα δυο ονόματα ηταν σχεδόν όμοηχα .Η αγνοια για τον μακεδόνα στρατηγό (απόδειξη ότι η παράδοση δεν λειτουργεί πάντα χωρις την απαραίτητη γνώση) και ο φρεσκος και ισχυρός φιλοαμερικανισμός στην Αλβανία του Μπερίσα ηταν οι κυριότερες αιτίες για το «μετα-βαλκανικό βαφτίσι» του μικρού βορειοηπειρώτη.
Είναι επίσης ενδεικτικό της σχεδόν ανευ όρων αμερικανολατρείας που αναπτύχθηκε στην Αλβανία τα τελευταία χρόνια. Το τσαλαπάτημα του σερβικού εθνικισμού από της αμερικανονατοϊκες βόμβες ,η «ανοιξη του Κοσόβου» και τα δειλά βήματα προς τη Μεγάλη Αλβανία (από τα οποία δεν απείχε ουτε ο μεγάλος Κανταρέ) λειτούργησαν ως πυξίδα σωτηρίας της αλβανικής κοινωνίας. Από τον χοτζικό εγκλεισμό στο πέλαγος της παγκοσμιοποίησης με αμερικανό πλοηγό .
Παράλληλα η πολύ σημαντική αλβανική παροικία στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ ενθαρρύνθηκε να ανοίξει τις αγκαλιές της σε νέους μετανάστες από τη «χωρα των βουνων και των αετών».Αλλωστε η επιφυλακτικότητα της Ευρώπης απέναντι στα ρευματα των αλβανών μεταναστων εισπράχθηκε στην Αλβανία περιπου ως «αποκλεισμός ».Η Αλβανία είναι σημερα ισως η πιο φιλοαμερικανική χωρα της Ευρώπης (συμμετέχει ακόμη και στο Ιράκ) και μονο εντυπωση δεν πρέπει να προκαλεί η χτεσινη υποδοχή στον Τζωρτζ Μπούς.(Ευτυχως το ονομά του δεν δημιουργεί ευκολες παρηχήσεις).
To αρθρο δημοσιευτηκε σημερα (Δευτέρα 11/6) στον ΕΤ

Ο Βολταίρος ,το χρηματιστήριο και η Ιστορία

Ο μικρός Σουκρής επαιζε με τον φιλο του το Δημητρό στις ραγες του τρένου, λιγες μερες πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών και λίγο μετα τη μικρασιατική καταστροφή.Ένα τρένο σκοτωνει τον μικρό μουσουλμάνο και απομένει ο μικρός χριστιανός να προσεύχεται για τον φίλο του.Ο Δημητρός ηταν ο Μενέλαος Λουντέμης και η σκηνή (και η ανάμνηση) αναπτύσσονται στο (αυτοβιογραφικό) εργο του συγγραφέα ,στο «Συννεφιάζει».Μέχρι πρόσφατα οι μαθητες της Α Γυμνασίου το εβρισκαν στα κειμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (σελ 90-92).Είναι από τα λίγα λογοτεχνικά κειμενα για εκεινη την περίοδο –όπως αναφέρει ο Πολύκαρπος Καραμούζης(διδάσκει στο πανεπιστήμιο Αιγαίου)- που θέτουν ζητηματα σεβασμού στον «άλλο».Κι όμως αυτό το κείμενο εξαιρέθηκε από το νέο βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου.Φαινεται ότι το πρόβλημα ορισμένων (από «αριστερα» και δεξιά) για τον «συνωστισμό» στην παραλία της Σμύρνης αφορά και τον συνωστισμό συναισθημάτων (και γνώσεων).
Υποστηρίζεται από πολλούς ότι η σπουδή στον Νίτσε ή στον Κίρκεγκωρντ δεν μπορεί να εχει το πλήρες νόημα χωρις (και) τις βιογραφίες τους. Χωρις για παράδειγμα ,τη γνωση των αφόρητων πόνων που σημάδεψαν τη ζωη του μεγάλου γερμανού φιλοσόφου ή της σεξουαλικής ανικανότητας του δανού (πρωτου) υπαρξιστή.
Όταν ο Βολταίρος επισκέφθηκε στα 1726 το Λονδίνο θαυμασε πολλά πράγματα από την (τοτε) μητρόπολη του εμπορίου αλλά περισσότερο απ’ όλα το Βασιλικό Χρηματιστήριο.Το περίεγραψε ως ένα «μερός πολύ πιο αξιοσέβαστο από πολλά δικαστήρια ,οπου αντιπρόσωποι ολων των εθνων συναντώνται για το καλό της ανθρωπότητας».
Εχει αραγε σημασία για την ιστορία του Διαφωτισμού…
... το παραπάνω περιστατικό; Αξιζει η (διαρκής ) ερευνα και ανακάλυψη (και) τέτοιων στιγμών από το παρελθόν; Και αν ναι,αυτό γινεται ετσι από βιτσιο χωρις κάποια επιστημονική (ή άλλη) αξία; Δηλαδή η ερευνα μπορεί ή δεν μπορεί να ανατρέψει κατεστημένες απόψεις και –τελικά- δομικα υλικά της πραγματικότητάς μας;
Και γιατι η ρωσσική ιστορία ξαναγράφτηκε μετα την πτωση του κομμουνισμού; Ποιοι μαθητές έμαθαν ή μαθαίνουν την «αλήθεια»;
Γιατι ο Μπερλουσκόνι αλλαξε τα βιβλία της ιστορίας; Όπως –άλλωστε- συνέβη πολλές φορές μέσα στον χρόνο σε όλα τα ιστορικά βιβλία ολων των γλωσσών.
Και γιατι διασπάστηκε και η (κορυφαία σε κυρος και ισχύ) Ενωση Αμερικανών Ιστορικών σε μοντέρνους και μεταμοντέρνους;
Η καθιερωση του οκταώρου το 1920 στο Παρίσι δεν είναι ένα πολύ σημαντικό γεγονός που καθόρισε το παρόν μας ; Γιατι δεν αναφέρεται στα σχολικά βιβλία ιστορίας; Πόσα ακόμη τέτοια μεγάλα γεγονότα (η γέννηση της τηλεόρασης, η ιστορία του αυτοκινήτου) εμειναν εκτός;
Ποιος αραγε θυμάται ότι το πρωην γεράκι και πρωην αφεντικό της Παγκόσμιας Τράπεζας ο Χόροβιτς υπήρξε από τους πιο αριστερούς συγγραφείς τη δεκαετία του ’60;
Ακομη και η πέτρα του σκανδάλου ,η Μικρασιατική καταστροφή δεν ειχε τον ιδιο συμβολισμό για τους έλληνες αναμεσα στα 85 χρόνια που πέρασαν.Όπως αναφέρει ο Αντωνης Λιάκος (καθηγητης Πανεπιστήμιο Αθήνας) «αρχικά σήμαινε την κατά κράτος ήττα και τροπή σε φυγή του ελληνικού στρατού και διασταλτικά την καταστροφή του μικρασιατικού εγχειρήματος.Πολύ αργότερα ο όρος μετατοπίστηκε στο να σημαίνει την καταστροφή του ελληνικού στοιχείου στη Μικρά Ασία και συνοδεύτηκε με τη φράση «χαμενες πατρίδες» ή δανειστηκε χαρακτηρισμούς από τη λογοτεχνία,πχ από τα «ματωμένα χώματα»(1962) της Διδώς Σωτηρίου. Τα τελευταία χρόνια συνοδεύτηκε από το αίτημα της αναγνωρισής της ως «γενοκτονίας».Καθιερώθηκε μάλιστα και μια ειδική μέρα για τον εορτασμό της».
Ο Αντωνης Λιάκος με το τελευταίο του βιβλίο δίνει απαντησεις (και) στα ερωτήματα που προηγήθηκαν.Και παρεμβαίνει στην κουβέντα (και)για το βιβλίο τής στ’ δημοτικού ορίζοντας το πλάισιο της. Τι είναι ιστορία;Πώς και από ποιους γράφεται; Ποση σημασία εχει το παρόν στον τρόπο που κυττάμε το παρελθόν;
Και επειδή πολύ κουβέντα γίνεται για τον μετα-μοντερνισμό…
… (και στην Ιστορία) ως «ισοπεδωτική αποδόμηση» ο καθηγητης διευκρινίζει ότι «αποδόμηση δεν σημαίνει καταστροφή,ξεθεμελίωμα,αλλά έρευνα της ιστορικότητας των εννοιών και των ιδεών,αυτοψία στα δομικά υλικά ,στη συνδεσμολογία ,στο αρχιτεκτονικό σχέδιο».
Η κεντρική ιδέα της προσέγγισης που παρουσιάζει ο Α.Λιάκος θα μπορούσε μεταφορικά να προκύπτει από ένα απλό ερωτημα: Εχουν την ιδια εικόνα για την Αθηνα ,ο κάτοικος της Φιλοθέης με τον κάτοικο της Κυψέλης; Ο μαθητής στο συγκρότημα της Γκράβας με τον μαθητή του Κολλεγίου εχουν την ιδια εικόνα για την εκπαίδευση;
«Το βιβλίο αυτό,σημειώνει ο Α.Λιάκος,επιχειρεί μια αλλαγή οπτικής: Από το εξιστορούμενο αντικείμενο στο ιστορούν υποκείμενο.Δεν βλέπει όμως ξεχωριστά το ένα από το άλλο .Δεν πρέπει να φανταζόμαστε την ιστορία σαν ποτάμι που κυλάει στον χρόνο,και τους ιστορικούς σαν επισκέπτες οι οποίοι το παρατηρούν.Το ιστορούν υποκείμενο,οι προθέσεις του και η ματιά του προσδιορίζονται ιστορικά.Προσδιορίζεται το τι θέλει να δει ,το τι μπορεί να δει και το πώς μπορεί να το εξιστορήσει.Η ιστορία ποιείται γιατι περνά μεσα από τους τρόπους που οι κοινωνίες εγκαθιδρύουν για να εξιστορίσουν τον εαυτό τους.Το κειμενο(σ.σ το συγκεκριμένο βιβλίο) αναφέρεται σ’ αυτό το ιστορείν ως μια συγκρουση πολιτισμικών πρακτικων ,που αποτελούνται από ιδέες θεσμούς ,γλωσσικούς τρόπους ,διαθέσεις συναισθήματα μέσα από τα οποία σκεπτόμαστε και γράφουμε για το παρελθόν».
Στην απελευθέρωση της ιστορίας (όπως την προτείνει ο Α,Λιάκος)…
…αναφέρεται και το παράδειγμα της «Γκερνίκα» του Πικάσο. «Τι θα μας εδινε πιστότερη περιγραφή των βομβαρδισμών από την γερμανική αεροπορία;Φωτογραφία των ερειπίων;Εκθεση εκτέλεσης διαταγής από τον αρχηγό της αεροπορικής μοίρας;Εκθεση των τοπικών αρχων; Μαρτυρίες και απομνημονεύματα κατοίκων;Ας δοκιμάσουμε να κάνουμε αξιολογηση με βάση δυο κριτήρια: το αληθές και το πραγματικό.Με βάση το πρωτο ,οι ακριβέστερες πηγές θα ηταν κατά σειρά, πρωτα οι φωτογραφίες ,ύστερα οι εκθέσεις και με απόσταση οι μαρτυρίες. Με βάση το δευτερο κριτήριο ,της απόδοσης της πραγματικότητας ,θα άλλαζε η σειρά κατάταξης.Ο πίνακας
του Πικάσο θα ηταν ο πρωτος.(…) Γιατί ο πίνακας μας δειχνει καλύτερα την πραγματικότητα; Γιατι περιέχει τη δυνατότητα του πώς θα μπορούσε να είναι.Επομένως η πραγματικότητα αποτελείται από το τι εγινε και από το πώς θα μπορούσε να είναι αυτό που εγινε.Αρα το αληθινό είναι κάτι λιγότερο από το πραγματικό.Συμπέρασμα: Επιδιώκοντας το αληθές , και όχι το πραγματικό,ο ιστορικός λόγος εχει απώλειες».
Είναι μάλλον ελπιδοφόρο:Η ιστορία ποτέ δεν γράφτηκε ,δεν γράφεται
«αντικειμενικά».Ωρα να το χωνέψουμε για να ρυθμισουμε τη σταση μας απέναντι στα θέσφατα της (ητοι των ιστορικών που δεν είναι οι απλοί παρατηρητές ,αλλά πάντα επηρεασμένοι από τις αξίες της κοινωνίας και τους όρους με τους οποίους διαπραγματεύεται το παρελθόν της).
Τελικά ειμαστε πολύ πιο ελευθεροι απ΄οσο πιστευουμε.




Info

Αντώνη Λιάκου «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;» θηνα 2007,ΠΟΛΙΣ
Ian Buruma,Avishai Margalit “Δυτικισμός» Αθηνα 2007 ,ΚΡΙΤΙΚΗ
Πολύκαρπος Καραμούζης «Πολιτισμός και διαθρησκειακή αγωγή» Αθηνα 2007 ,ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Το αρθρο δημοσιευτηκε στον ΕΤΚ (στις 10/6/07)

Blogs:Ο νεος δημόσιος χώρος(;)

Στο Ιράκ τον ελεγαν Αχμέτ.Ηταν αυτός που μέσα από το blog του ενημέρωνε όλον τον κόσμο για αυτά που οι «θεσμικές» κάμερες δεν εδειχναν.Στο τσουνάμι του Ειρηνικού ηταν οι εκατοντάδες bloggers που συνεργάστηκαν για την αναζητηση αγνοουμένων και πίεσαν για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.Στις ΗΠΑ το dailykos του υποψήφιου για το χρίσμα των Δημοκρατικών Χόυαρντ Ντιν γρηγορα μετατράπηκε σε blog όταν ενας οπαδός του κατηγγειλε ότι απολύθηκε από τον ρεπουμπλικανό εργόδότη του λόγω διαφορετικών πολιτικών αντιλήψεων.
Το blog (από το web + log= σημειωματάριο) είναι η προσωπική καταγραφή για τα πάντα.Απο τις μυχιες σκέψεις μέχρι τον πόλεμο αλλά με μια βασική διαφορά από το παλιό προσωπικό ημερολόγιο: Διατηρεί τη δυναμη της προσωπικής ματιάς και ταυτόγχρονα δημιουργεί έναν νέο δημόσιο χώρο.Εκει η συζήτηση ανάβει και ηδη οι περισσότεροι από 7.500.000 bloggers (στην Ελλάδα είναι ηδη περισσότεροι από 2000 )αποτελούν μια υπολογίσιμη δυναμη ενημέρωσης και κινητοποίησης.
H μπλογκόσφαιρα δεν είναι απλή ιστορία.Δεν εχει να κάνει τόσο με τις δυνατότητες του internet (το διαδικτυο υπάρχει εδώ και χρόνια,αλλά το φαινόμενο των blogs είναι πρόσφατο) οσο με το έλειμμα ενημέρωσης που εντοπίζουν ολο και περισσότεροι πολίτες και το αποδίδουν στην λειτουργία των παραδοσιακών ΜΜΕ.
Ο κάθε blogger αυτό που κάνει προφανως δεν το κατανοεί με τον ιδιο τρόπο.Αλλος ως χαβαλέ,άλλος ως παρέμβαση ,άλλος ως ψυχαγωγία ,άλλος ως συνδυασμό ενός ή ολων από τα προηγούμενα. Ολοι μαζι δειχνουν να κινούνται στα όρια του ιδιωτικού με τον δημόσιο χώρο.Και να ακροβατούν μεσα από ένα διαρκές αντάρτικο στην «πραγματικότητα» , αμφισβητώντας ή και αναιρώντας πολλά από τα δομικά της στοιχεία.
Αυτη είναι η τομή που κατάφεραν οι bloggers στην παραδοσιακή ταξινόμηση των ειδησεων από τα ΜΜΕ. Το χαοτικό περιβάλλον του internet εφερε λύση στη θεμελιώδη μαθηματική εξισωση η οποία συμφωνα με τον Ρεζίς Ντεμπρέ οριζει τη σχεση Εξουσίας και Επικοινωνίας. Σε μηδενική επικοινωνία ,απεριόριστη εξουσία και αντίστροφα. Σ’ έναν κόσμο που νοιώθεις ότι η εξουσία είναι μεγάλη δημιουργείται η ανάγκη για μεγαλύτερη επικοινωνία.Και στην απρόσωπη εικόνα της εξουσίας η επικοινωνία θα στηριχτεί στο πρόσωπο.(Οχι πάντα με επιτυχία).
Τελικά φαινεται πως οσο η μπλογκόσφαιρα δημιουργεί δίκτυα ,όπως πρόσφατα γυρω από την Αμαλία , άλλο τόσο οι απαντήσεις θα αναζητούνται σε «…blogspot.com”.
Το αρθρο δημοσιεύτηκε σήμερα (4/6) στον ΕΤ

«Η Τεχνη ειμαι εγω» (θαλεγε ο «Αδωνις»)

Όταν για πρωτη φορά αποφασίστηκε να εκτεθούν χριστιανικές εικόνες σε Μουσείο ,οι μεγαλύτερες αντιδράσεις προήλθαν από τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.Η εικόνα σε ένα μουσείο για να λειτουργήσει ως εκθεμα -τελικά ως τέχνη- προϋποθέτει την αποξένωση από τον άλλο της ρόλο ,τον λατρευτικό.
Αυτό ακριβως αντιλήφθηκε ο μεγάλος συγγραφέας και φοβηθηκε ότι η σχεση του πιστού με την εικόνα αλλοιώνεται ,υποσκάπτεται από οποιαδήποτε διαφορετική χρηση.Η ιστορία δεν τον δικαίωσε.
Όπως ποτέ μεχρι σημερα δεν εχουν δικαιωθεί οι ποροσπάθειες ,κυρίως θρησκευτικών ή αλλων ολοκληρωτικών καθεστώτων που προσπάθησαν να βάλλουν την καλλιτεχνική δημιουργία υπό μια ανωτατη καθοδηγητική αρχή.Ολοι αυτοί εβαζαν πάντα το λάθος ερώτημα:Τι επιτρέπεται να εκφράζεται ως Τέχνη;
Κατά συμπτωση το ιδιο λαθος ερωτημα ετέθη και από όποιον έστειλε έναν εισαγγγελέα και δυο-τρείς αστυνομικούς να αποφανθούν αν το συγκεκριμένο εργο επιτρεπεται να εκτεθεί.Με λίγα λόγια ,τρεις δημόσιοι υπάλληλοι μπορούν να κρινουν αν και πόση ιεροσυλία ,αν και πόση υπερβολή ,αν και πόση αιρεση χωράει στην Τέχνη;
Είναι προφανές ότι στην Ελλάδα (επανα)δραστηριοποιείται (ηδη από τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία του ’90 μεχρι και το βιβλίο της στ’ δημοτικού) ενα νέο πλαίσιο οπισθοδρόμησης που κεφαλαιοποιεί τα συμβολα ως ανάχωμα στην κινηση της κοινωνίας μας προς το νέο διεθνές περιβάλλον.Ειναι οι θλιβεροί συνεχιστές αυτων που πίστευαν ότι η δημοτική θα αφελληνίσει τον τόπο και αυτων που ονειρεύονταν τη χωρα ως μια χοτζική κοινωνία που τρέφεται από τις ρίζες της (αφου δεν θα μπορεί να βγάζει καρπούς).
To αρθρο δημοσιεύτηκε σημερα (4/6) στον ΕΤ

Ο Νεχάτ Μουλιαζίμ, οι «Ελληναράδες» και η «Mις Τουρκία»

Πριν από περίπου 40 χρόνια, στην Πάργα, ο πρωτοδιορισμένος εκεί καθηγητής Θεολογίας Χριστόφορος Μηλιώνης είδε το «πρόβλημα Νεχάτ». Ο μικρός Νεχάτ Μουλιαζίμ είχε ξεμείνει με την οικογένειά του στην Πάργα. Οι δικοί του δεν είχαν ακολουθήσει την ανταλλαγή των πληθυσμών, μάλλον λόγω φτώχειας.
Ο Νεχάτ ήταν το «ζήτημα» του σχολείου, αφού ως μουσουλμάνος είχε εξαιρεθεί από το μάθημα των θρησκευτικών. Εκείνες τις ώρες ο μικρούλης Τούρκος καθόταν μόνος του στο προαύλιο ή, αν έκανε κρύο, στονδιάδρομο του σχολείου. Εκεί τον είδε μια μέρα ο καθηγητής των θρησκευτικών: «Βρε Νεχάτ, έλα αγόρι μου μέσα στη σόμπα μην αρρωστήσεις. Θέλεις άκουγε, θέλεις μην ακούς. Ενας είναι ο Θεός για όλο τον κόσμο».

Διαβάστε ολόκληρο το αρθρο εδω