Πάμε Κλαυθμώνος;

Το ραντεβού είναι για σημερα στις 8 το βραδυ στην Κλαυθμωνος.Μπορει να είναι και
οι κάμερες,αλλά για λίγο ,μετα θα σβήσουν. Κουβέρτες και χαρτόκουτα θα μας μοιράσουν εκεί.Και ολο και κάτι θα τσιμπήσουμε. Το εχουν φροντίσει οι ανθρωποι της «Κλίμακας» που διοργανωνουν το πρωτο στην Ελλάδα sleepout .Στο Παρίσι και σε άλλες πόλεις γινεται πιο συχνά.
Η ιδέα ,στην αρχη ξενίζει.Πρόκειται για μια κινητοποίηση αλληλεγγύης στην άλλη πόλη που ζει μεσα στην Αθηνα. Στους άστεγους .Είναι πιά χιλιάδες. Η τελευταία(και μάλλον μοναδική) καταγραφη εκτιμα πως προσεγγίζουν τους 11.000-η συντριπτική πλειονότητα στην Αθήνα.
Η ιδέα ξενίζει γιατι οσοι πάμε εκεί θα μεινουμε μεχρι τις 8 το πρωί του Σαββάτου.Σαν αστεγοι ,για να νοιώσουμε ακριβώς-λένε οι διοργανωτές- τι σημαίνει να αναζητάς χωρο στην πόλη για να κοιμηθείς.Τι σημαίνει να ξυπνάς από τη βροχή ,από το κρύο ή από έναν θόρυβο αλλοτε απειλητικό και άλλοτε απλώς ενοχλητικό.
Προφανως οσοι πάμε εκεί ,αυτά δεν θα τα ζήσουμε.Μόνο προσομείωση στη ζωή του πλάνητα θα κάνουμε.
Άλλο ελπίζουν οι διοργανωτές.Ότι ετσι θα σπάσουν μερικά στερεότυπα.Και πάνω απ’ όλα ότι οι ανθρωποι που ζούν στους δρόμους της πόλης δηθεν το θέλουν.
Oταν μεινεις –σε συνθηκες αστεγου- μερικές ωρες σε έναν δημόσιο ή σε έναν εγκαταλελειμένο χώρο τότε μονο συνειδητοποιείς ότι η ανασφάλεια δεν εχει οροφή.Και ότι κανένας ανθρωπος που διαθέτει κοινη λογική δεν θα επέλεγε τέτοιο τρόπο ζωής.Μόνο ετσι θα καταλάβει κανείς ότι ο αστεγος είναι κατά κανόνα και αρρωστος.Ένα βαρυ ή ελαφρυτερο ψυχιατρικό πρόβλημα ,η βυθιση σε μια εξάρτηση και πολλές άλλες αιτίες –σχεδόν οσες και οι αστεγοι- είναι που στέλνουν τους πλάνητες στον δρόμο.
Οι αστεγοι δεν ανηκουν σε κανένα target group ,καλά καλά ουτε στον εαυτό τους.Όμως η ραγδαία αυξηση του αριθμού τους (και)σε ολόκληρη την Ευρωπη δείχνει πως το ζήτημα δεν είναι φιλανθρωπικό.
Κατά κάποιον τρόπο οι αστεγοι «προβλέπονται» από το κοινωνικό μοντέλο.Είναι η (πολιτική) τιμωρία οσων δεν ενσωματώνονται ή όσων βρέθηκαν καποια κρίσιμη στιγμη εκτός εργασίας ή (και) οικογένειας.Είναι το μέτρο των ανοχών και των αντοχών της κοινωνίας μας.
Οσο πιο αόρατοι οι αστεγοι τόσο πιο εκδικητικός ο κόσμος μας.
Οσο πιο απροστάτευτοι οι πλάνητες τόσο πιο απολίτικες οι προσδοκίες μας.
Οι δρομοι της πόλης δεν ηταν ποτε μονόδρομοι.Γι αυτό τις εφτιαξαν οι ανθρωποι.Και τωρα –είναι η συζητηση που γινεται μεταξυ νεων αρχιτεκτόνων-ισως πρέπει να τις ξαναφτιάξουν.
Για να χωρέσουν μέσα και τα «νοθα» παιδιά που δεν μπορούν βρε αδελφέ να ψωνιζουν στο Mall.
Τα λέμε και το βράδυ στην Κλαυθμώνος.

(το αρθρο θα δημοσιευτεί αυριο Παρασκευή(23/02) στον Ε.Τ)

Η ωρα της «Ιερο-πολιτικής»

Το περίεργο δεν ηταν η συμφωνία που πρότεινε ο Σκαρπία στην Τόσκα ,αλλά η απροσδόκητη(;) διαχείρισή της από τους πρωταγωνιστές της περιφημης όπερας του Πουτσίνι.Όταν λοιπόν ο αρχηγός της αστυνομίας πρότεινε στην Τόσκα να γινει ερωμένη του με αντάλλαγμα να μην εκτελεστεί ο αγαπημένος της Καβαραντόσι ,η ηρωίδα ειχε τις εξης επιλογές:Να τηρησει τη συμφωνία (με ισες πιθανότητες να τηρηθεί ή όχι απ’ ολους) ή να προσπαθήσει να τα κερδισει όλα διασώζοντας την τιμη της και τον εραστη της.Η Τόσκα προτιμησε το δευτερο για να ανακαλύψει ότι και ο Σκαρπία ειχε λειτουργησει με τον ιδιο τρόπο.Ετσι η Τόσκα δεν εχασε (μονο;)την τιμη της αλλά εχασε τον αγαπημένο της,ο Σκαρπία δεν κέρδισε την Τοσκα αλλα σκοτωσε τον ανταγωνιστη του για να τον μαχαιρωσει και αυτόν η Τόσκα και τέλος η ηρωίδα αυτοκτόνησε.
Οι συμπεριφορές των ανθρωπων δυσκολα μπορούν να προβλεφθούν ,ακόμη κι αν οι επιλογές τους δεν μπορεί παρα να είναι προφανείς.Ευτυχως δηλαδή ,διαφορετικά είναι αμφιβολο αν ο Σοφοκλής θα μπορούσε να αναδειξει μεσα από την Αντιγόνη τον πλούτο που μας χάρισε η στάση της.
Πριν από μερικες μέρες ο υπουργός εθνικής οικονομίας Γιωργος Αλογοσκούφης κηρυξε περίπου «εθνική αφυπνιση» για τη φοροδιαφυγή. Ουσιαστικά συνέχισε μια «πολιτική» παράδοση η οποία μοιάζει περισσότερο με τον κλασσικό λόγο του ιεροκήρυκα.Ο υπουργός χρησιμοποίησε ως πολιτικό μηνυμα την επίκκληση σε μια ηθική κανονικότητα.Δεν είναι δυνατόν να φοροδιαφευγουν 3.000.000 ελληνες ειπε ο Γ.Αλογοσκούφης (αυτοδιαψευδόμενος την ιδια στιγμη αφού να που είναι δυνατόν).Και εγκλωβισμένος στην ηθικολογία προέκρινε ως διαχειριση του προβλήματος όχι μια σειρά από πολιτικούς χειρισμούς και μέτρα αλλά την προσφυγη στο φιλότιμο(βλ. ηθική) του συγχρονου έλληνα.
Υπάρχει όμως η ηθική που επικαλείται ο κ.Γ.Αλογοσκούφης; Και αν όχι ,μήπως με κάποιο τρόπο συμμετείχε κι αυτος στη δολοφονία της;
Η νεοφιλελεύθερη σκέψη στην ακραία…
…εκδοχή της εκφράστηκε από τον νομπελίστα της οικονομίας Ρόναλντ Κόουζ με το θεωρημα που πήρε το ονομα του.Το θυμίζει ο Θεόδωρος Πελαγίδης (καθηγητης οικονομίας,Πανεπιστήμιο Πειραιά): «Το θεωρημα Κόουζ ουσιαστικά λέει πως δεν χρειάζεται ουτε κράτος ουτε άλλοι παρεμβατικοί θεσμοί για να λειτουργησει μια κοινωνία:Αν σε ένα ποτάμι λειτουργούν δυο βιομηχανίες οπου η πρωτη ρυπαίνει το νερό το οποίο είναι απαραίτητο για τη δεύτερη,τοτε –συμφωνα με τον Ρόναλντ Κόουζ- αν δεν υπάρξει καμμία εξωτερικη παρέμβαση ,οι δυο βιομηχανίες θα βρούν τρόπο να συνυπάρξουν χωρίς η μία να εμποδίζει την άλλη».
Ενας άλλος νομπελίστας πιο φρέσκος και πιο αιρετικός ο Αμάρτυα Σέν ταραξε τα νερά της οικονομικής σκέψης γυρω στα 1985 όταν ζητησε ακριβως το αντίθετο.Και θυμισε κατ’ αρχην ότι ο πατερας της ελευθερης οικονομίας Ανταμ Σμίθ υπήρξε πρωτα καθηγητης ηθικής και φιλοσοφίας.
Αυτό που ζητησε ο Αμάρτυα Σέν ηταν να ξανασυνδεθεί η οικονομική επιστήμη με τον ανθρωπο –όχι μονο ως καταναλωτη αλλά και ως ηθικό υποκείμενο.Ο Αμάρτυα Σεν δειχνει-γραφει ο Ν.Κοτζιάς – ότι τα σημερινά οικονομικά «ανάγουν τον ελεύθερο ανθρωπο σε εν όν που κινείται και σκέπτεται με καθ’ ολοκληρίαν αγοραία κριτήρια.Σύμφωνα με τα οικονομικά του νεοφιλελευθερισμού , ο άνθρωπος είναι ένα ον της αγοράς και τίποτα άλλο(…)Αντιλαμβάνεται την ηθική ως ξένη προς την οικονομία.Μάλιστα όχι παράλληλη και αδιάφορη αλλά σε αντιπαράθεση.Με τη λογική αυτή του νεοφιλελευθερισμού ,η οικονομία όχι μονο δεν διαπλέκεται με την ηθική ,αλλά περεπει να ερθει σε αντιπαράθεση μαζί της ώστε να απαλλαγει από κάθε επίδραση.»
Αυτή η αντιπαλότητα ηθικής και οικονομίας οδηγει στον γνωστό κυνισμό που μεταφράζεται στο «εγω κυττάω την πάρτη μου» ή στην κουτοπόνηρη εκδοχή «θα κάνω ότι ολοι.» Γι αυτό και ο Σεν εξηγησε πως η «απολυτη πίστη στην λογική της οικονομίας της αγοράς εχει ως αποτέλεσμα να εξασθενεί η σημασία της ηθικής και των ηθικών κανόνων τόσο στην πραγματικότητα οσο και στην ίδια την επιστήμη της ανάλυσης των οικονομικών».
Το κηρυγμα Αλογοσκούφη περι ηθικής…
…ανάνηψης του φοροφυγά είναι εκτός πεδίου πολιτικής και για εναν ακομη λόγο.Το εξηγεί ο Τάκης Καφετζής (αναπληρωτης καθηγητής ,πανεπιστήμιο Πελοποννήσου): «Η ηθικολογία εκφράζει κενό πολιτικής αφου στην Ελλάδα ουδέποτε συγκροτηθηκε δημόσιος χωρος ,κανονιστικός και αξιακός.Τα ορια δημόσιου και ιδιωτικού χαράσσονται από το «ελα μωρε ,ολοι κλέβουν».
Θα το περιγράψει πιο ποιητικά ο φιλόσοφος Ζιγκμουντ Μπάουμαν: «Ο δημόσιος χωρος περιορίζεται.Οι ανθρωποι ζουν διπλα-δίπλα αλλά χωριστά .Οι νομάδες των ύστερων νεωτερων χρόνων απολαμβάνουν την ελευθερία που προσφέρει η ηθικη αδιαφορία αλλά καταργούνται ως ηθικά υποκείμενα.Δεν αισθάνονται υπεύθυνοι για τον άλλο και δεν αναμένουν να αισθάνεται κι εκείνος υπεύθυνος γι αυτούς».
Επιπλέον,όταν μια παράταξη ηδη από τα χρόνια του Κ.Μητσοτάκη εχει κανει ότι μπορεί για να απαξιώσει το κράτος ( σ.σ:το δημόσιο ως χωρο που αφορά και επηρεάζει ολους) είναι τουλάχιστον αφελές να βασισεις την πολιτική σου πάνω στην ηθική για το «κοινό (δημόσιο)καλό» που εσυ ο ίδιος εχεις αμφισβητήσει.
Και όταν κυνικά διαμηνύεται (και ιδεολογικά υποστηρίζεται) πως όλα τα δημόσια αγαθά εχουν και την τιμη τους ,από τις παραλίες και τα δάση μεχρι την υγεία και την παιδεία ,τότε μονο για κουλτούρα δημόσιου συμφέροντος δεν δικαιούσαι να μιλήσεις.
Αλλωστε ποια η αξιοπιστία μιας τέτοιας «πολιτικής» όταν η διαφθορά χτυπάει όχι τις τριτοκοσμικές μπανανίες αλλά και την καρδιά της νεοφιλελευθερης Δυσης;
Η Ελλάδα «πετυχε» φετος ρεκορ διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ενωση ,αποηθικοποίησε το μαυρο χρημα ενώ οι εισπρακτικοί μηχανισμοί του κράτους (κυριως οι εφορίες) εξακολουθούν να βρισκονται στις πρωτες θέσεις του πίνακα με το «γρηγορόσημο».
Είναι λοιπόν προφανές ότι στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μπορούν να μιλάνε για σχοινί.
(Απ ότι φαινεται ,δεν μιλάνε κάν πολιτικά).
Το «διλημμα του φυλακισμένου» είναι…
…από τα πιο γνωστά της θεωρίας των παιγνίων (αυτης της συναρπαστικής εκδοχης σκέψεων και συμπερασμάτων).Το περιγράφει ο Μάτ Ρίντλεϋ (χρισμένος «διαδοχος» του Ρίτσαρντ Ντόκινς):Το παιχνίδι ισχυει σε κάθε περίπτωση που υπάρχει μια συγκρουση ανάμεσα στο προσωπικό συμφέρον και στο κοινό όφελος .Και η Τόσκα και ο Σκαρπία θα ειχαν κέρδος αν τηρούσαν και οι δυο τη συμφωνία τους.Όμως ο κάθε ενας χωριστα θα ειχε ακόμη μεγαλύτερο κέρδος εάν ξεγελούσε τον άλλο και δεν κρατούσε τον λόγο του ενώ ο άλλος θα ειχε κρατήσει τον δικό του. Αυτό ακριβως περιγράφει και το δίλημμα του φυλακισμένου : «Περιγράφει δυο φυλακισμένους που ο καθένας πρέπει να αποφασίσει αν θα καταθέσει ή όχι εναντίον του άλλου προκειμένου να μειωθεί η δική του ποινή.Το διλημμα προκύπτει διότι αν ο ενας δεν προδωσει τον άλλο ,η αστυνομία δεν μπορεί να τους καταδικάσει και τους δύο παρα μόνο με μια ελαφρυτερη ποινη.Συνεπώς, για το καλό και των δυο θα ηταν προτιμότερο
να σιωπήσουν,όμως για τον καθένα ατομικά θα ηταν προτιμότερο να προδώσει»
Στο «διλημμα του φυλακισμένου» παίζουν τελικά όλα εκτός από την ηθική.Διότι αντι για την αμοιβαία εμπιστοσύνη θα επικρατησει η προοπτική του μεγαλύτερου κέρδους (μονο για τον ένα ,με τιμημα την καταδίκη του άλλου».
Ο κ.Αλογοσκούφης επαιξε ακριβως αυτό το παιχνίδι.Και κηρυξε σταυροφορία αλλά δεν πρόσεξε πως δεν υπάρχουν πιστοί. Γιατι τους σκότωσε η πολιτική που ο ιδιος υπηρετεί.

(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον Τ.τ.Κ -18/02/07)

Αν ο Κολοκοτρώνης ηταν τραυλός;

Οι Οττεντότοι δεν υπήρχαν. Για την ακριβεια υπήρχαν αλλά και επινοήθηκαν από τους πρωτους ολλανδούς αποίκους στη Νότιο Αφρική. Πιθανότατα ηταν μέλη της μεγαλης φυλής των Μπαντού. Οι Ολλανδοί το πρωτο που «πρόσεξαν» ηταν ότι οι «μαυροι βάρβαροι» μιλούσαν με εντονους λαρυγγισμούς .Οι άποικοι –αναφερει ο ιστορικός Marc Ferro- τους ονόμασαν «Οτεντότους» από το ολλανδικό “Huttentut” που θα πεί τραυλός. Εκτοτε,γενιές λευκών μεγάλωσαν ερμηνεύοντας την ταυτότητα του άλλου διπλα τους με τον κυριο χαρακτηρισμό ως «τραυλός». Αν η ιστορία εχει χρωμα ,τότε αυτή η «λευκη ιστορία» κράτησε δυο, τρείς αιωνες αναπαράγοντας μια εικόνα για τον «άλλο» , τον μαυρο κάτοικο της ιδιας γης, τόσο απαξιωτική ώστε την τελευταία 15ετία χρειάστηκε να ξαναγραφτεί για να εξηγηθει τόσο η πρόσφατη ιστορία οσο και για να ανοίξουν οι νεες συνθήκες προς ισότιμη συνυπαρξη στα νεα μετα-αποικιακά κράτη.
«Ας μην γελιόμαστε ,σημειώνει ο Ferro: Η εικόνα που εχουμε για τους άλλους λαούς αλλά και για εμάς τους ίδιους συνδέεται με την ιστορία που μας εχουν αφηγηθεί όταν είμαστε παιδιά».
Στα σχολικά βιβλία ιστορίας του Ιράκ η θέση της Αραβίας και των Αράβων στον κόσμο προβαλλόταν πολύ διαφορετικά απ’ ότι π.χ στην Αιγυπτο. Στο (κοσμικότερο) Ιράκ η προσέγγιση θυμίζει εντονα την δική μας : «Οι Αραβες κατοικούσαν προαιώνια στη γη τους και δημιουργησαν τον πρωτο και σημαντικότερο πολιτισμό του πλανήτη ,ηταν το λίκνο της ιστορίας.Ουδέποτε υποδουλώθηκαν οσοι κατοικούσαν στην Αραβική χερσόνησο» .
Αντίθετα , στα αιγυπτιακά σχολικά εγχειρίδια για το ιδιο θέμα , η προσέγγιση είναι πιο θεοκρατική : «Οι Αραβες ηταν διασπαρτοι σε σκηνες και καλύβες στο έλεος των δυνατότερων ξένων .Μονο με τον «Αγγελιοφόρο του Αλλάχ» κατάφεραν να βρούν τη θέση «που τους αξίζει» στην Ιστορία».

Την περασμένη Παρασκευή ένα φάξ…
…με ιδιοχειρο σημείωμα του κ.Στ.Παπαθεμελή εφθασε σε γραφεία δασκάλων και συλλόγων γονέων της Θεσσαλονίκης ,καλωντας σε συμμετοχή στην εκδηλωση εναντίον των νεων βιβλίων ιστορίας και δη αυτου της εκτης δημοτικού.Λίγες μέρες πρίν,τη Δευτέρα ,η ΕΣΑΚ Χανιων(ΚΚΕ) εστειλε για το ιδιο θέμα mail σε όλα τα σχολεία της περιοχής .Και οι δυο συναντιούνται στο ιδιο σημείο (φαινομενικά) από διαφορετικούς δρόμους : Στην υπαγόρευση του τι είναι ιστορία ερημην των ιστορικών. Η μία πλευρα εγείρει ακόμη και θέμα «κρυφου σχολιού» η άλλη ότι αποσιωπάται η «αντικειμενική θεωρηση της ιστορίας στα πλάσια (σ.σ πάντα) της πάλης των τάξεων».
(Η ιστορία του «κρυφού σχολιού» είναι χαρακτηριστική της προχειρότητας με την οποία πολεμούνται τα νεα βιβλία.Όπως σημειωνει η Χριστινα Κουλούρη (καθηγητρια ιστορίας ,πανεπιστημιο Πελοποννήσου) «σε κανένα από τα ηδη υπάρχοντα βιβλία ιστορίας δημοτικου ,γυμνασίου και λυκείου δεν γινεται αναφορά στο «κρυφό σχολιό» και μονο στα νεολληνικά υπάρχει με την σαφη ενδειξη:Μυθος!»
Προφανως δεν το εχουν προσέξει αυτοί που απαιτούν να υπάρχει στο νέο βιβλίο ό,τι εχει ηδη αποσυρθεί από τα προηγούμενα. Ωστοσο εχει ενδιαφέρον ότι ο μυθος διαιωνίζεται κυρίως από εκπαιδευτικούς που μεγάλωσαν μαθαίνοντας το ως ιστορικό γεγονός.Εδώ την «πατησε» ο Γύζης με το υπέροχο εργο του ).
«Μέχρι σήμερα λεει ο Λάμπρος Μπαλτσιώτης (ιστορικός) , η σχολική εκδοχή της εθνικής ιστορίας ήταν ένα ωραιοποιημένο παρελθόν, γεμάτο ήρωες και ημερομηνίες μαχών. Το έθνος, ειδικά το ελληνικό, εκλαμβάνεται ως κάτι αιώνιο, αμετάβλητο και σταλμένο από τη Θεία Πρόνοια.»
Αυτό μπορεί να αποτελεί την συγχρονη σχολική εκδοχή της εθνικής ιστορίας;
«Τα παιδιά σημερα ,εξηγεί η Μαρία Ρεπούση (αναπληρωτρια καθηγητρια,ΑΠΘ –συγγραφεας του νεου εγχειρίδου της στ’ δημοτικού) δεν γνωρίζουν καν τι συμβαίνει στη γειτονιά μας. Αυτοι οι λαοί γυρω μας ,ποιοι είναι;πως ηρθαν; Πως θα τους καταλάβουμε (ηδη ζούμε μαζί τους) –διότι εκτός από το να επιβάλλεσαι με τις δικές σου αλήθειες υπάρχουν και πιο πολιτισμένες μορφές σχέσεων .
Είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τους αλλους μονο μεσα από τις πολεμικές συγκρούσεις των ελλήνων; Ακόμη και τους δυο παγκόσμιους πολέμους που διαμόρφωσαν τον σημερινό κόσμο ,οι μαθητες τούς μαθαίνουν μέσα από ελάχιστες σελίδες και πάντα σε σχεση με την ελληνική συμμετοχή.»
«Ακομη και η περίοδος της τουρκοκρατίας ,επισημαίνει η Χριστινα Κουλούρη,διδάσκεται όχι ως η ιστορία της οθωμανικής αυτοκρατορίας οσο ως η ιστορία των ελληνων επι τουρκοκρατίας».
Ετσι όμως πως μπορεί κανείς να κατανοήσει σχέσεις και «δικαια» που διαμορφωθηκαν εκείνη την περίοδο; Νοοτροπίες και αντιλήψεις αλλά και πολιτσμούς;
Η ιστορία δεν είναι εθνική προπαγάνδα…
…Δεν εχει λόγους να είναι. Η ιστορία –λεει η Μαρία Ρεπούση «είναι ένα πολύτιμο μάθημα που καλλιεργεί την γνωση την κριση και τη συνειδηση.Ο ιστορικά εγγράμματος πολίτης μπορεί να λειτουργησει αποτελσματικά στην εποχή του ξέροντας όχι μονο τι επιδιώκει ο ιδιος αλλά και οι γειτονές του και ,το κυριότερο, γιατι.. Δεν είναι μονο τα γεγονότα,είναι και πως σκέφτονταν οι ανθρωποι.Δεν είναι μόνο μάχες ,είναι και τα τραγούδια τους και οι συνήθειές τους,είναι ο πολιτισμός τους, οι τεχνες τους.»
Ο Ηρακλής Μήλλας(καθηγητής,Πανεπιστήμιο αθηνας) μελετώντας μυθιστορήματα του 19ου αιωνα διαπιστωνει ότι «οι ελληνες παρουσιάζονται σαν ενας λαός εντελώς διαφορετικός από όλους τους άλλους με ιδιαίτερα και ευάρεστα χαρακτηριστικά που είναι κοινό κτήμα ολου του έθνους ,είναι (σ.σ βεβαιως) θετικά χαρακτηριστικά και παρουσιάζουν μια διαχρονικότητα η οποία σχεδόν πάντα ξεκινά από τα βάθη των αιώνων». Αληθεια δεν εχει αραγε ιστορικό ενδιαφέρον η καθημερινότητα εκείνης της εποχής; Π.χ υπήρχαν ερωτικές σχεσεις μεταξυ ελληνων και οθωμανών; (Το θεμα ερευνά η πανεπιστημιακός Γεωργία Γκότση)
(σ.σ. Πάντως η προφορική παράδοση των Ρωμιών της Πόλης φερει το ειδικό βάρος της τραγικότητας τετοιων σχέσεων.Αλλά συμφωνα με την(εως πρόσφατα) επίσημη ιστορία ουδέποτε ανταλλάξαμε -αυτοβούλως- με τους κατακτητες κατι άλλο πέραν του αιματος !).
Το μάθημα της ιστορίας δεν είναι παπαγαλία χρονολογιών και ανικητων ηρωων. «Η ιστορία ,λέει η Μαρία Ρεπούση, δεν μπορεί να διδάσκεται ανεξάρτητα από το «πως».Επομένως πρέπει να βάλλουμε ιστορικές πηγές. Δεν είναι παιδαγωγική μέθοδος διδασκαλίας η αντίληψη «να παιδί μου αυτή είναι η αλήθεια ,μάθε την απέξω και έλα να μας την πείς. Η ιστορία είναι ένα μινι εργαστήρι που εχει ανάγκη -στο σχολείο- και την ερευνα και την αναζητηση από τον ιδιο τον μαθητή.»
Τι διδάσκεται μεχρι σημερα ο μαθητης; «Μα μονο την ελληνική ιστορία ,απολύτως ξεκομμένη κάθε φορά από την εποχή της και μάλιστα σε τρείς ομόκεντρους κύκλους απαντά η Χριστίνα Κουλούρη:Στο δημοτικό,στο γυμνάσιο και στο Λύκειο.Σχετικά πρόσφατα δοθηκε η κατευθυνση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο να δοθεί εμφαση στην Γ’ Λυκείου στην ευρωπαϊκή ιστορία .Αλλά δεν τηρείται ουτε αυτό αφου ο προσεκτικός παρατηρητής θα δει ότι η συγκεκριμένη υλη δεν περιλαμβάνεται στην εξεταστέα για τα ΑΕΙ».
Και μια απαραίτητη διευκρίνιση από την ιδια : « Το μάθημα της ιστορίας δεν μπορεί να βασιζεται στην επιλεκτικότητα ουτε του εθνικιστικού ουτε του πολιτικά ορθού. Ουτε στα προαιώνια δικαια ουτε στην εξιδανίκευση του άλλου.Διότι ο στόχος τελικά είναι να αναπτυξουμε κριτική σκέψη και να γνωρισουμε τον εαυτο μας .Και η αυτογνωσία δεν προωθείται παρα μονο με την ειλικρίνεια.»
Οι Οτεντότοι πλήρωσαν για περιπου δυο αιώνες την αυτάρεσκη άγνοια των Ολλανδών κατακτητων.Πιθανως και οι αλβανοί σημαιοφόροι να πληρωνουν –σημερα, εποχή που πέφτουν τα συνορα- την αγνοια των ελληνων μαθητων ότι ο Μάρκος Μπότσαρης ηταν αλβανόφωνος. Μονο τότε θα ειχαν συνειδητοποιήσει ότι η συμμετοχή σε μια κοινωνία είναι μερικές φορές και θέμα επιλογής .Δηλαδή (και) ελευθερίας…



(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον Τ.τ.Κ ,11/2/07)

Ολοκαύτωμα (και ) στη Μνημη;

Στις 17 του περασμένου Αυγούστου , Κυριακή απόγευμα,ο Ραφαήλ Βαρσάνο βρισκόταν οπως καθε μέρα στο αγαπημένο του καφενείο «Γαλέριος» στην πλατεια Ναυαρίνου στη Θεσσαλονίκη.
Εκεινες τις μέρες,η Ελλάδα και ολη η «φιλειρηνική» Ευρωπη πλειοδοτούσε μεσα απο τα τηλεπαράθυρα σε πολιτική ορθότητα : «Ο πόλεμος δεν ειναι λύση-σταματηστε το Ισραήλ» και βεβαια «φονιάδες των λαών αμερικάνοι».(Ηταν τα γεγονότα του Λιβάνου και η «υποδειγματικά» μονόπλευρη καταγραφη τους απο τα κανάλια.Οι «χεζμπολάδες» απέκτησαν συμμάχους που ουτε ο πλέον αισιόδοξος φονταμενταλιστής μπορούσε να ελπίζει).
Ο Ραφαήλ Βαρσάνο εχει ακόμη τον αριθμο της φρίκης στο χέρι του. Στα 80 του ειναι σημερα ο τελευταίος ελληνοεβραίος επιζών του Αουσβιτς.Εκεινες τις μέρες κάποιοι στην πόλη του,τη Θεσσαλονίκη , προσπάθησαν να γκρεμίσουν το μνημειο για το Ολοκαύτωμα .Ο Ραφαήλ Βαρσάνο ηξερε πως κανείς δεν ηθελε (ή και δεν μπορούσε) να είναι στη θέση του. Αυτό το μνημείο είναι γι αυτόν πολλά πρόσωπα.Είναι μνημείο από ονοματεπώνυμα ανθρωπων που γνωρισε ,που αγάπησε .
Δεν ειχε προλάβει να πιει τον καφέ του όταν «παρόντος του κ.Αντωνιου Γαλόπουλου, εμφανίστηκε ο μηνυόμενος με ιδιαίτερα εριστική συμπεριφορά απέναντί μου.Συγκεκριμένα πλησίασε το τραπέζι οπου καθόμασταν και ενωπιον όλων απευθυνθηκε σε μένα γεμάτος περιφρόνηση και ειπε: «Καλά σας έκαναν οι Γερμανο΄και σας καθάρισαν όλους.Μακάρι να βρεθεί και κάποιος άλλος για να καθαρίσει και τους υπόλοιπους από σας τα τομάρια».
Ο Ραφαέλ Βαρσάνο «εζησε» στο Αουσβιτς από τον Μάρτιο του ΄43 ως τον Μάρτιο του ΄45.Αυτό το ηξερε ο Ζ.Ζ ο οποίος την επομένη και πάλι επιτέθηκε φραστικά στον γηραιό συμπολίτη του (;): «Τωρα ,μου ειπε την άλλη μέρα,το μονο που μένει είναι να βρεθεί κάποιος και να σφάξει και τους υπόλοιπους από σας.Να σας καθαρίσουμε όλους τους κωλοεβραίους».
Ο Ραφαέλ Βαρσάνο εκανε …
…ότι θα εκανε κάθε πολίτης αυτης της χωρας.Προσέφυγε με αγωγή εναντίον του ΖΖ στο δικαστήριο.Λίγο πρίν τη δικάσιμο ,η μαγκιά του υποχώρησε τόσο ώστε εγγράφως να ζητήσει συγγνωμη από τον Ραφαέλ.
Δυο μήνες μετά,στην άλλη ακρη της Ελλάδας, στα Χανιά και στη διάρκεια του Κρητολογικού συνεδρίου,πολλοί συνεδροι αντιμετώπισαν με εχθρικότητα την ανακαίνιση μιας ιστορικής συναγωγής, του Ετς Χαγιμ των Χανίων και κυρίως την επαναλειτουργία της (και) ως θρησκευτικού χώρου: «Τι πράγματα είναι αυτά; Τι σκαλίζετε τωρα πολυπολιτισμικότητες και αηδίες.Η Κρητη είναι ελληνικό νησί» (!).
Η Βασιλική Γιακουμάκη (ανθρωπολόγος,Πανεπιστημιο Θεσσαλίας) εζησε από κοντα ολη την προσπάθεια της ανακαίνισης αυτου του Μνημείου της Ανθρωπότητας(επίσημα χαρακτηρισμένου ως τέτοιου από τη σχετική υπηρεσία του ΟΗΕ ) και μαζι με την «ψυχη» του προγράμματος , τον Νικο Σταυρουλάκη ειδαν με χαρά ένα μνημείο να σπάει τη σιωπή. Στην Κρητη υπηρχε εβραϊκή κοινότητα ηδη από τα ελληνιστικά χρόνια (οι γνωστοί και ως Ρωμανιώτες).Αυτή η κοινότητα αναπτυχθηκε ακομη περισσότερο όταν το 1492 κατεθφασαν οι καταδιωγμένοι σεφαραδίτες από την Ισπανία της Ισαβέλλας. Σημερα δεν εχει απομείνει κανείς. λλα αυτό το εξαιρετο δειγμα αρχιτεκτονικής ,η συναγωγή του Ετς Χαγιμ θα εμποδίσει από δω και πέρα ένα πράγμα:Τη Λήθη.
Χτες και σημερα,στη Θεσσαλονίκη στο βυζαντινό Μουσείο ,μια ομάδα νεων επιστημόνων – ελληνοεβραίων και μη - διοργανωνει μια από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις του: Την προβολή πέντε ντοκυμανταιρ και ταινιών για του εβραιους της Ελλάδας.Δεν είναι πολλές οσες υπάρχουν. Και οι περισσότερες είναι αρκετα συγχρονες. Αλλωστε κατά μία εκδοχή (την υποστηρίζει και ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ) η Θεσσαλονίκη αποδέχτηκε (και) την εβραϊκή κληρονομιά της μόλις το 1997 στα πλαίσια της πολτιστικής πρωτεύουσας.
Την αποδέχτηκε; Η Ρικα Μπενβενίστε (αναπληρωτρια καθηγητρια,πανεπιστημιο θεσσαλίας) και μέλος της ομάδας για τη μελέτη της ιστορίας των εβραίων της Ελλάδας είναι πολύ αυστηρη σε κάθε λεκτική παρεκτροπή του υπογράφοντα : «Μην αντικαθιστάτε το ένα στερεότυπο με ένα άλλο. Εχω ξανακούσει την αποψη ότι στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν εντονες και ακραίες παρεκκλίσεις σε σχεση για παράδειγμα με την Αθηνα. Αλλά προσωπικά δεν ειμαι καθόλου σιγουρη ότι αυτό συμβαινει τόσο εντονα (μονο) στη Θεσσαλονίκη.Ουτε αλλωστε υπάρχουν ερευνες που να επαληθεύουν τέτοιες προτάσεις».
Η ιδια εκτιμά πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στην προβολή θεμάτων –και κυρίως μνημης- των εβραίων της Ελλάδας.
Το ιδιο εκτιμά και ο Πάρις Παπαμίχος Χρονάκης (ιστορικός,μέλος της ομάδας) .Δεν μπορει να παραγνωρίσει κανείς ότι στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ενας «σκληρός πυρηνας που λειτουργεί ακραία, αλλα αυτό που πρέπει να δει κανείς είναι το συνολικότερο πρόβλημα της πόλης.Η μεγάλη ανεργία και η φυγη του πιο δυναμικού κομματιού της στην αθηνα ή στο εξωτερικό.Και θα είναι ισως σκόπιμο,μιλώντας για τη Θεσσαλονίκη να συνειδητοποιήσουμε ότι ουσιαστικά πρόκειται για μια νέα πόλη .Που φτιάχτηκε το ’50.»
Αλλά αυτή η πόλη …
…εν αντιθέσει με άλλες εκρυψε τη μνημη της. Το επεδίωξε.Το εβραϊκο νεκροταφείο θαφτηκε κάτω από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.Λίγοι σημερα γνωρίζουν ότι η νομαρχία στεγάζεται στην οικία Αλλατινι (πλούσιων ελληνοεβραίων βιομηχάνων του 19ου αιωνα) ή ότι πολλά μεσαιωνικά και νεοτερα κειμηλια εβραίων θαφτηκαν σε κρατικές αποθήκες και τελικά εξαφανίστηκαν».Και απωλεσε για δεκαετίες αυτό που την ξεχωρισε από ολες τις πόλεις του ελλαδικού χώρου.Όπως υποστηρίζει ο Μαρκ Μαζάουερ (συνεντευξη του στον Δ.Αγγελίδη στο Ε» της Ελευθεροτυπίας,12/6/2005) «στην Αθηνα δεν υπάρχουν τα ιδια στοιχεία πραγματικής συνέχειας της πόλης.Βρισκεις μονο μια εκδοχή της ελληνικής ιστορίας την αρχαία και ελληνιστική.Για εκατοντάδες χρόνια ,το αστικό περιβάλλον της Αθηνας ειχε συρρικνωθεί ,η πόλη εγινε κωμόπολη. Και ξαφνικά μετα το 1830 ξεπετάγεται σχεδόν από το πουθενά ως μια καινούργια πόλη του 19ου αιωνα. Ενώ στη Θεσσαλονίκη υπάρχει το παρελθόν της αρχαίας, της ελληνιστικής και βυζαντινης περιόδου όπως και της οθωμανικής και της μετα-οθωμανικής περιόδου .Θεωρω την οθωμανική περίοδο –γιατι όχι; -μέρος της ελληνικής ιστορίας» .
Κι όμως αυτος ο πολύ-εθινοτικός πλούτος της Θεσσαλονίκης αντιμετωπίστηκε αρνητικά , σχεδόν απαξιωτικά από τους απελευθερωτές της ,τον ελληνικό στρατό ! Χαρακτηριστικό το απόσπασμα που παραθέτει στο τελευταίο του βιβλιο ο Μαζάουερ : «Γραφοντας στη γυναίκα του ,ενας αξιωματικός του επιτελείου ονόματι Ιπποκράτης Παπαβασιλείου ομολογούσε πως «η Θεσσαλονικη δεν με ενθουσιάζει(…) Και σε άλλο του γράμμα στις 14 Μαίου 1913:Εσιχάθηκα φοβερά .Θα προτιμούσα δε χίλιαις φορές να ημουν στρατοπεδευμένος υπο σκηνη σε κάποιο βουνό παρά εδώ εις την παρδαλήν πόλιν οπου εινε συγκεντρωμέναι ολαι αι φυλαί του Ισραήλ(…)Δεν ξέρω κατά πόσον δυναται να αρέσει μια πόλις με κοινωνίαν παρδαλήν αποτελουμένην κατά τα 9/10 από εβραίους. Δεν εχει ουδεν το ελληνικόν(…)».
Το νέο ελληνικό κράτος εβαζε πάνω απ’ όλα την «καθαρότητα». Και όπως αποδείχτηκε μπορεσε και να την επιβάλλει. Με τη λήθη.
Το εξηγει στην συνέντευξή του και ο Μαζάουερ : «Οι ξενοι αρχαιολάτρες και οι ιστροικοί που ηρθαν στην μετα-οθωμανική Θεσσαλονίκη ενδιαφερονταν μονο για μία ιστορία :την αρχαία .Εκαναν σχεδια , μελέτες και σιγά –σιγα με τη σειρά τους οι ελληνες ειπαν «αυτή είναι η ιστορία μας». Το αποτέλεσμα ηταν ότι μετα το 1912 υπήρξε η επιθυμία να αποκατασταθεί η αρχαία ιστορία της πόλης ως η μόνη αληθινή .Αν δεις φωτογραφίες της Καμάρας το 1900 ,περιτριγυριζόταν από οθωμανικά κτίρια που δεν υπάρχουν πιά. Θα ηθελα πάρα ΄πολύ να γνωρίζω περισσότερα για την κατεδάφιση των μιναρέδων και δεν τα γνωρίζω διότι οι εφημερίδες σιωπούσαν. Ξέρουμε όμως ότι συνέβη , διότι δεν εχει μεινει σχεδόν κανένας μιναρές από τη Ροτόντα κι αυτό ηταν απόφαση και όχι ατυχημα .»
Κι όμως από την παλιά Θεσσαλονίκη εχει απομείνει κάτι : Το μεγαλείο των παλαιών κατοίκων της ,όπως καταγράφεται στην παράκληση προς τη στηλη του Ραφαήλ Βαρσάνο : «Μην γραψεις το ονομα αυτου που με εβρισε .Βαλε μονο τα αρχικά του. Αφου ζητησε συγγνωμη ,μην τον ντροπιάσουμε ,οικογενειάρχης είναι…»

(Το αρθρο δημοσιεύτηκε στον Τ.τ.Κ στις 4/2)

Αυτογκόλ στο προφίλ του

«Οι λέξεις ειναι συμβολα που προϋποθέτουν μια κοινη μνημη» εγραφε ο Μπόρχες και φαίνεται οτι το πρόβλημα του Γιώργου Παπανδρέου ειναι ακριβώς αυτό.Οτι δηλαδή στο οχι και πολύ ξεκάθαρο πολιτικό προφίλ του προσθέτει ενέργειες που θολώνουν ακόμη περισσότερο τη δημόσια εικόνα του.
«Ποιός ειναι ο Γιώργος; Που το πάει ο Γιώργος; Θα τον αφήσουν οι παλιοί να ανακατέψει την τράπουλα;» ειναι μερικές απο τις ερωτησεις (και εξω και) μέσα στο ΠΑΣΟΚ οι οποίες τον συντροφεύουν ηδη απο την εποχή της ανάδειξης του στην ηγεσία του κομματος του.
Τρια χρόνια μετα, ειναι μάλλον σαφες οτι ο Γιωργος δεν εχει καταφέρει να δωσει τις απαντήσεις –ή εστω να περάσουν οι απαντησεις του στον μέσο πολίτη.
Ο Γιώργος του κυβερνοχώρου και της συμμετοχικής δημοκρατίας και –προσφατα- ο Γιωργος του αρθρου 16 τι σχέση μπορεί να εχει με τον Γιωργο της συσπείρωσης σε έναν γενικό και αφηρημένο αντιδεξιό τακτικισμό;
Ο Γιωργος που αφησε πίσω του τα μεταπολιτευτικά πατριωτικά δόγματα και τις ξυλινες ρητορείες τι σχέση μπορεί να εχει με τον Γιωργο που ζητάει δυο φορές μεσα σε τρια χρόνια ψηφο εμπιστοσύνης στη Βουλή ,ιδίως όταν ξέρει ότι δεν υπάρχουν πιθανότητες να οδηγήσουν σε ρηξη ή σε ανατροπή του πολιτικού σκηνικού;
Ο Γιωργος που ονειρευεται και αγωνίζεται για την Κοινωνία των Πολιτων τι σχεση μπορεί να εχει με τον Γιώργο που αποδέχεται στο κόμμα του κομητες και φέουδα;
Ο Γιωργος που μιλάει για την ανάγκη ανανέωσης του πολιτικού λόγου δεν βλέπει ότι ολες του οι κινήσεις (τακτικής) εξαντλούνται ένα δεκαήμερο μετά; Ότι ακόμη και επικοινωνιακά δεν εχουν κρατήσει περισσότερο;
Ολες;
Όχι.Ο Γιωργος προσπάθησε να βάλει στην πολιτική ατζέντα νέα θέματα και –κυρίως- νεα οπτική. Αλλά φαινεται ότι τελικά κάνει το μεγάλο λάθος: Αντι να παραμείνει σταθερός σ’ αυτή τη νεα πολιτική ιδιως κάθε φορά που τα εσωκομματικά εμπόδια δυναμωνουν ,εκείνος με ευκολία αντιγράφει ένα παρελθον που δεν τον αφορά . Χάνει ετσι την ευκαιρία να χαράξει ευδιάκριτες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο παλαιό και το καινούργιο.
Και ισως το κυριότερο: Ενας συγχρονος πολιτικός σαν τον Γιωργο Παπανδρέου θα αναζητούσε την (αναγκαία) πόλωση όχι ως επικοινωνιακό τέχνασμα αλλά πάνω σε πραγματικά προβλήματα.Κι αυτά υπάρχουν…

Υπάρχει όμως και ο Βαγγέλης και η Αννα και δυο τρείς ακόμη. Κι αυτοι εχουν κάθε λογο να είναι ευχαριστημένοι από την πρόταση μομφής.Γιατι τωρα τον εφεραν στο δικό τους γηπεδο…Κριμα….

(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον Τ.τ.Κ στις 4/2/07)