Δευτέρα, Μαΐου 28, 2007

Ο Αμλετ η Οφηλία και το 801-801-9999

Συνηθως ακούνε σιωπές.
Αλλοτε πάλι το βιαστικο κλείσιμο του ακουστικού.
Μία μονο πήγε παραπέρα.
Μίλησε στην ψυχολόγο στην άλλη ακρη της γραμμης και ειπε ότι ηθελε να αυτοκτονήσει.Η στατιστική θα ελεγε «νεαρή γυναίκα κάτω από τα 30,άνεργη με προβλήματα στο στενό της περιβάλλον».
Στην άλλη ακρη της τηλεφωνικής γραμμης(που λειτουργεί εδώ και μερικές μέρες) ηταν η ψυχολόγος Βάσω Χαντζή, της «Κλιμακας»(της μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που δημιούργησε την πρωτη στην Ελλάδα γραμμη κατά της αυτοκτονίας).Και το πρωτο ερωτημα είναι πως διασωζεται στην στατιστική η υποψήφια αυτόχειρας; Υπάρχει γι αυτην κατι περισσότερο από τη στατιστική;
Η «γραμμη» της «Κλίμακας» συνέπεσε με την εκδοση στα ελληνικά ενός σημαντικού βιβλίου,της πρωτης «ιστορίας της αυτοκτονίας» που συνδέει την Αντιγόνη,τον Σωκράτη,τον Ιούδα,τον Κάτωνα,τον Λουκρήτιο ,τον Σενέκα,με τον Ροβεσπιέρο,τον Νίτσε,τον Λαφάργκ ,τον «Σταυρογκιν» (του Ντοστογιέφσκι) , τον Κίρκεργκαρ,τον Χεμινγουέι , με χιλιάδες ανωνυμους κάθε εποχής.
Κάποιος εγραφε ότι «αν δεν υπήρχε θάνατος δεν θα υπήρχε θρησκεία» αλλά γιατι η θρησκεία πολέμησε τοσο πολύ την αυτοκτονία; Πως την ιδια στιγμη ο επίσημος χριστιανισμός επιβραβευε με αγιοποιήσεις πράξεις αυτοκτονίας εκατοντάδων(και χιλιαδων αλλων) πιστών του; Εχει κριτες η απόγνωση;
Το 381 μ.Χ ο επίσκοπος Αλεξάνδρειας Τιμόθεος αποφάσισε ότι οι αυτόχειρες δεν δικαιούνται νεκρωσιμης ακολουθίας,και οι αιωνες που ερχονταν ,θα γινονταν ακομη πιο σκληροί για οσους αφαιρουσαν μονοι τους τη ζωή τους.
Ιδιαίτερα στο Μεσαίωνα οταν το πτωμα του αυτόχειρα διαπομπευόταν και –συνήθως- η περιουσία του δημευόταν.
Ο Δάντης ειχε μια θέση για τους αυτόχειρες στην Κολασή του,στο δευτερο τμημα του εβδομου κύκλου ,του κυκλου των βίαιων.Εκπρόσωπός τους ο Πιέρ ντε λα Βίνια ,υπουργός του Φρειδερικου Β’ ο οποίος αυτοκτόνησε λόγω απελπισίας.Όμως σύμφωνα με τον Δάντη ,η απελπισία είναι αμαρτία αφου ο διάβολος πείθει τον αμαρτωλό ότι δεν υπάρχει η ευσπλαχνία του Κυρίου.
Δεν ηταν μονο ο χριστιανισμός που στη Δυση…
…κράτησε ανάλογα με την εποχή διαφορετική θέση απέναντι στους αυτόχειρες (αλλοτε μάρτυρες και άλλοτε κολασμένοι ,αλλοτε γενναίοι και αλλοτε ανευθυνοι ).Ηταν και η εξουσία.Οσο το ατομο ανηκε στον αφέντη ,η αυτοκτονία ηταν παραδειγματικά «τιμωρητέα» αφου ο φεουδάρχης εξαρτιόταν από τον αριθμό των υποτακτικών του.Πολιτικές και θρησκευτικές ελίτ εξουσιάζοντας τη ζωη δεν μπορούσαν παρα να εξουσιάζουν και τον θάνατο.Ιδιως όταν αυτος θα μπορούσε να ερμηνευτει και ως πράξη αντιδρασης.Με μια ζαβολιά:Εχοντας ηδη προαισθανθεί(;) αυτό που ο Φρόϋντ το 1915 θα ερμηνευε ως «επιθετικότητα στρεφόμενη στον εαυτό» φροντισαν να αποχαρακτηρίσουν τις αυτοκτονίες των ευγενων και των πιστων.Οι μάχες των ιπποτων που εξέφραζαν αυτή την επιθετικότητα και οι αυτοκτονίες σε ηττες απέναντι στον εχθρό ή στους «απιστους» δεν θεωρούνταν αυτοκτονίες.Οι ευγενείς και οι καρδινάλιοι δεν διαπομπεύονταν ,το αντίθετο.
Το 1600 το ερωτημα παίρνει(από τον Σαιξπηρ) την τελική του μορφη: «Να ζει κανείς ή να μην ζεί;» και η συζήτηση στο κλίμα της Αναγέννησης παίρνει φωτιά.Αλλωστε σε μερικες δεκαετίες θα ξεσπάσει η «αγγλική ασθένεια».
Ένα μπαραζ αυτοκτονιών στην Αγγλία του 1700 θα οδηγήσει κάποιους να μιλήσουν για το «κλίμα της Αγγλίας» και άλλους για την «ελευθερία που απολαμβάνουν οι Αγγλοι με αποτέλεσμα να είναι τελικά δυστυχισμένοι». Επιτέλους,η αυτοκτονία αποσυνδέεται (εστω , όπως-όπως) από τη μεταφυσική και συνδέεται (και) με κοινωνικές παραμέτρους.(Δυστυχως και με ηθικές).
Αλλωστε –σημειωνει ο Αντωνης Παπαρίζος(καθηγητης ,Πάντειο)- «ο θάνατος είναι ένα πολιτισμικό γεγονός.Ο θάνατος δεν υπάρχει στη Φυση(…)Η Φυση δεν αποτελεί παρα συνεχή ροή τυφλής γονιμότητας,αδιάκοπη μόρφωση,μετασχηματισμό και διάλυση καταπληκτικών μορφων ζωής και τέλος μια δίχως όρια μεταβολή και αποκατάσταση εξισορροπήσεων».Όπως συμφωνα με τον ιδιο η ελευθερία δεν εχει νοημα παρα στα πλαίσια μιας κοινωνίας («αυτος που είναι εκτός κοινωνίας δεν είναι παρα ενας μακρόβιος μελλοθάνατος») ετσι ,ζωη και θάνατος προϋποθέτουν τη γνωση της ζωής και του θανάτου αντίστοιχα.Και αυτή η γνωση δεν μπορεί να είναι παρα εντός μιας κοινωνίας.
Ο Διαφωτισμός εβαλε τα πράγματα στη θέση τους…
…αφου λίγο μετα τη Γαλλικη Επανάσταση και μπροστα στις μαζικές αυτοκτονίες των Γιρονδίνων και στο σπασμένο σαγόνι του Ροβεσπιέρου, ο αυτόχειρας αποτελεί. μια πρόκληση.Η συζητηση ανοίγει ,ολο και περισσότεροι μιλούν για τις κοινωνικές αιτίες της αυτοκτονίας ,αλλά η πρόοδος της επιστήμης τον επόμενο,τον 19ο αιωνα ξανακλείνει το θέμα αφου στην Ιατρική αναγνωρίζεται αρμοδιότητα στη διερεύνηση των("κυρίως") ψυχικών κινήτρων της αυτοκτονίας.Ιδιως, όμως, η ιατρική δια του δρ.Πινέλ, διάσημου γιατρού, διακρίνει την καταστολή (το σοκ) ως το καλυτερο μέσο θεραπείας των τάσεων αυτοκτονίας.Ο εκούσιος θάνατος περνά στη σφαίρα της ηθικής και ως θεραπεία προκρίνεται (αντι της μεσαιωνικής διαπόμπευσης ) η «απότομη ψυχρολουσία,η απομόνωση,η περιστρεφόμενη καρέκλα,η πεινα,η δίψα,οι απειλές ,οι ταπεινώσεις».
.
Μόλις πριν από τρείς δεκαετίες , κλεινει η συζητηση που ανοιξε με το Διαφωτισμό για τις αιτίες της αυτοκτονίας.(Οσο κι αν η κληρονομιά του μεγάλου θεμελιωτη της κοινωνιολογίας Εμιλ Ντουρκέϊμ ασκεί ακόμη επιρροή εντοπίζοντας τις κοινωνικες αιτίες της αυτοκτονίας και κατηγοριοποιώντας την ανάλογα με το περιβάλλον οπου δρα ο αυτόχειρας και τη σχέση του με το περιβάλλον αυτό).
Ηρθε η εποχή που δυο γιατροί οι Mollaret και Goulon αναφερθηκαν στον «εγκεφαλικό θάνατο» επεκτέινοντας τα μεχρι τότε όρια του ιδιου του θανάτου.Η τεχνολογια εδωσε τη δυνατότητα να κρατηθεί ο ασθενης «εν ζωη» με τεχνητα μέσα ,και ετσι να αρχισει ένα μεγαλο παζάρι για τα όρια μεταξυ ζωής και θανάτου.Κατά συμπτωση, ο νέος ορισμός εξυπηρετούσε ιδανικά τις συνθήκες μεταμόσχευσης των οργάνων του ευρισκόμενου σε «μη αναστρέψιμο κώμα» .Με τον τρόπο αυτό ,γραφει ο Giorgio Agamben «ο θάνατος καθίσταται ένα επιφαινόμενο της τεχνολογίας της μεταμόσχευσης».Γινεται πιά σαφες ότι «ζωη και θάνατος δεν αποτελούν κυριολεκτικώς επιστημονικές έννοιες ,αλλά πολιτικές που ως τέτοιες αποκτούν ένα ακριβές νόημα μονο διαμέσου μιας απόφασης».
Ποιος αραγε εχει δικαίωμα να πάρει αυτή την απόφαση;
Η Μυρτω Ρηγου(καθηγήτρια , Παν/μιο Αθηνών) εξηγει ότι «η πολιτική εξουσία σημερα μιλάει περισσότερο με τη ζωή παρά με το θάνατο.Είναι η βιο-εξουσία οπου ο θάνατος χωρά μονο ως στατιστικές και ως επιδημιολογικές μελέτες στα πλαίσια του πληθυσμού και όχι του ατόμου.Ο θανατος υπαρχει μονο ως απειλή του συνόλου και όχι ως ατομικό βιωμα.Ο θανατος εξαφανίζεται από την καθημερινη ζωη σε δωματια νοσοκομείων ,χωρις πένθος στο σπίτι. Η ζωη χωρίζεται από το θάνατο.Και ετσι ,μεσα από τις στατιστικές και την απόκρυψη του, γινεται τελικά αντικείμενο της οικονομικής υπεραξίας που όμως αντλείται από το μερος της ζωής.Ο κοινωνικά απόβλητος είναι τόσο απαξιωμένος ζωντανός,η υπεραξία του τόσο χαμηλή ,που αυτό περνάει και στον θάνατό του.»
Η αυτοκτονία παραμένει ένα ερωτημα και η απάντηση του θα είναι δυσκολη οσο ο θάνατος δεν βρει τη θέση του στη ζωή.Διότι όπως το εθεσε ο Φρόυντ ο «καθενας μας χρωσταει έναν θανατο στη Φυση» και ο Φλωμπερ συμπλήρωνε (λιγα χρονια …πριν)πως η αυτοκτονία είναι μια «δολοφονία που επιστρεφει στον εαυτό μας».
Αλλά την απάντηση την ξέρουν κυρίως το πριγκηπόπουλο της Δανίας και οι περίπου 400 αυτοχειρες κάθε χρονο στην Ελλάδα. Εξάλλου η αυτοκτονία δεν είναι τελικά παρα μια πράξη βίας.Οχι μονο του ατόμου στον εαυτό του αλλά και του περιβάλλοντος στον αυτόχειρα.Κι αυτή η βία είναι υπόθεση ολων μας..Αλλά αυτό το εχει καταλάβει στην Ελλάδα μονο η ΚΛΙΜΑΚΑ (στο 801-801-9999).


INFO

· Georges Minois «Ιστορία της αυτοκτονίας» Αθηνα 2007 ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ
· Giorgio Agamben «Homo sacer” Αθηνα 2005, SCRIPTA
· Αντωνη Παπαρίζου «Η ελευθερία ενωπιον του Θανάτου» Αθηνα 2000,ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
· John Donne “BIATHANATOS-περι αυτοκτονίας»Θεσσαλονικη 1994 ΒΑΝΙΑΣ
· Στιγκ Νταγκερμαν «Η ανάγκη μας για παρηγοριά» Αθηνα 2005,ΜΕΛΑΝΙ

*Εμιλ Ντυρκέιμ «Η αυτοκτονία» Αθηνα ,ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗΣ


To αρθρο δημοσιεύτηκε στον Τ.τ.Κ ,στις 27 Μαϊου

Παρασκευή, Μαΐου 11, 2007

Φοιτητοπατερισμός και εκλογές

Φανταστείτε μια δημοκρατία οπου το κάθε κόμμα στην εκλογική διαδικασία δίνει τα δικά του αποτελέσματα.Και οπου όλα τα κόμματα αποφασίζουν ότι δεν μπορούν να σχηματίσουν κυβέρνηση αλλά ωστόσο αποδέχονται πως μπορούν να διαχειριστούν αυτή την αδιέξοδη κατάσταση!
Για δευτερη δεκαετία οι φοιτητικές παρατάξεις συνεχίζουν σ’ αυτή την πορεία.Χωρίς μάλιστα να θεωρούν ότι υπάρχει πρόβλημα,χωρίς τον παραμικρό προβληματισμό αν και πώς πρέπει να αλλάξει αυτό το χρεωκοπημενο μοντέλο φοιτητικού «συνδικαλισμού».
Επομένως νομιμοποιείται κανείς να εικάσει ότι αυτό το καθεστως κάποιους βολεύει.Και ότι αυτό το βόλεμα-ρητά συμφωνημένο ή μη- είναι διαπραταξιακό.
Αλλωστε είναι κοινός τόπος ότι ο φοιτητικός συνδικαλισμός είναι πλέον επάγγελμα και όχι κομμάτι της «κοινωνίας των πολιτων».Οτι είναι μια πρωτης ταξης ευκαιρία για την εδραίωση της διαφθοράς (μεσω παρασκηνιακών συναλλαγων με πρυτάνεις και προέδρους τμημάτων από τη διαμεσολάβηση σε μεταπτυχιακά μεχρι και την εκμίσθωση της πανεπιστημιακης καντίνας) και επίσης μιας πρωτης ταξης ευκαιρία για την κομματική τους ανέλιξη.
Τι νοημα εχει αραγε αυτή η παρωδία δημοκρατικού εργου πέρα από την ενισχυση του προφίλ διάφορων παραγοντίσκων;
(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον ΕΤ στις 11 Μαϊου)

Δεν είμαστε ολοι Τούρκοι;

Σε ενα χρόνο η Τουρκία θα τιμήσει τα 70 χρονια απο το θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ .Αυτη θα ειναι η πιο γκρίζα επέτειος στη συγχρονη ιστορία της χώρας αφου ο βασικός πυλώνας του κεμαλισμού,ο «εκδυτικισμός» της Τουρκίας βρίσκεται πιο μακρυά απο ποτέ άλλοτε.Για λόγους δήθεν εσωτερικούς,αλλά κυρίως επειδή ο ισλαμοφοβικός λαϊκισμός και η ελιτίστικη κακεντρέχεια της Ευρωπης βρηκαν την αφορμή να κλείσουν οριστικά την πόρτα στην Τουρκία.
Στην Τουρκία δεν συγκρούεται η κοσμικότητα με τη δημοκρατία αλλά κάτι χειρότερο: Δυο θρησκείες.Κι αυτο δεν εχει γινει κατανοητό στην Ευρώπη.
Ο μεγάλος θεωρητικός του τουρκικού εθνικισμού ,ο Ζιγιά Γκιοκάλπ ειχε αναφωνήσει οτι «σ’ αυτο το Κράτος χρειάζεται ενα εθνος». Απο κεί ξεκινησαν ολα,αυτό προσπάθησε να δημιουργήσει ο Κεμάλ.Και τελικά δημιουργήθηκε μια νέα «θρησκεία».Ο θεματοφύλακας της ,ο στρατός, εκανε (και κάνει ) σαφες οτι η «αμφισβήτηση των αρχων του ρεπουμπλικανικού κράτους δεν σημαίνει απλώς εθνική προδοσία,αλλά κάτι παραπάνω:Αμαρτία».( Σια Αναγνωστοπούλου 2004)
Με αυτη την εννοια ,η δημοκρατία στην Τουρκία οπως και ο ευρωπαϊκός της προσανατολισμός αποτελεί απλώς μια δυτική αξία η οποία γινεται τουρκική μονο οταν διαμεσολαβείται απο τον στρατό.Η δημοκρατία που δεν ρυθμίζεται απο τον στρατό δεν αποτελεί τουρκική αξία,επομένως αποτελεί εθνική προδοσία. Ετσι δημιουργείται το παράδοξο οπου ο στρατός που εγγυάται την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας δεν θα μπορεί να διατηρήσει τη θέση του σε μια Ευρωπη οπου η δημοκρατία ελέγχει τα ορια του στρατού και οχι το αντίστροφο οπως ισχυει στην Τουρκία.(Κακως αυτο ερμηνευεται ως κεμαλική παράδοση,οταν ο ιδιος ο Κεμάλ ειχε φροντίσει να κρατησει τον στρατο μακρυά απο το πολιτικό παιχνίδι).
Η επιβολή της εκκοσμίκευσης απέτυχε (και) γιατι στο παιχνιδι δεν εντάχθηκαν αλλοι κοινωνικοί παίκτες πέραν του στρατού.
Αλλά η Ευρώπη παραγνωρίζει και κάτι ακόμη: Ο Ταγιπ Ερντογάν εκτός απο «μετριοπαθής ισλαμιστής» (αλλος ευρωπαικός νεολογισμός κι αυτός) εκφράζει και κάτι ακόμη: Τον μοναδικό αδιάφθορο πολιτικό στην Τουρκία.Η χωρα δεν πέρασε την περίοδο των «καθαρων χεριών» της Ιταλίας ,αν και στην πραγματικότητα το πολιτικό της συστημα ειχε καταρρεύσει απο το 2002.Τοτε μεγάλες μάζες ψηφοφόρων στηριξαν τον Ερντογάν διοτι οι παραδοσιακοί «κοσμικοί» πολιτικοί μηχανισμοί ειχαν καταρρεύσει μεσα στη διαφθορά.Το ΑΚΡ ειναι ισως το μοναδικό κομμα που δεν το εχουν (ακόμη) αγγιξει το μαυρο χρήμα και η διαπλοκή των βαρωνων κάθε ειδους λαθρεμπορίου.
Η τουρκική πραγματικότητα ειναι πολύ πιο συνθετη.Κι αυτη σκοπιμα παραγνωρίζεται παραδείγματος χαρη απο τους υπερόπτες Γάλλους.Κι αν ο Σαρκοζί ξεχνάει πως ο δρομος των προγονων του για τη Γαλλία ανοιξε απο εναν τουρκο(εστω οθωμανό) ,ειναι δυσκολο για μας να ξεχάσουμε οτι η σαρία δεν ισχυει στην Τουρκία,αλλά στην (ευρωπαϊκή) Θράκη.
(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον Ε.Τ,Παρασκευη 11 Μαϊου)

Παρασκευή, Μαΐου 04, 2007

Γριβα μ’ σε θέλει ο Αρχιεπίσκοπος

Προφανώς ηταν –τουλάχιστον- υποψιασμένος ο κ.Χριστόδουλος για τις αντιδράσεις που θα πυροδοτούσε ένα τρισάγιο στον ταφο του Γριβα .Και επειδή εχει περάσει η εποχή που «διάβαζε», είναι βεβαιο ότι ο αρχιεπίσκοπος παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή τα δρώμενα τοσο στην ελληνική οσο και στην κυπριακή σκηνή.
Η σημασία της Θρησκείας και του ρόλου της στις κοινωνίες στηρίχτηκε πάνω στη διάκριση του ιερού απο το βέβηλο ή –οπως το έθεσε η ιστορικός (και πρωην μοναχή) , Κάρεν Αρμστρονγκ ,στη διάκριση του Μυθου απο τον Λόγο.Και ενω η κοινωνική οργάνωση ,η πολιτική, εχει να κάνει με τον Λόγο ,η θρησκεία εχει να κάνει με τον Μυθο (εξισου αναγκαίος στις μύχιες αναζητήσεις του ατόμου).
Ο αρχιεπίσκοπος συνηθίζει να τσαλαβατουάει και στα δύο.Και προφανως επαναδιαπραγματεύεται τα όρια του ρόλου του διεκδικωντας κάτι περισσότερο απο την κεφαλή μιας Εκκλησίας.Αυτο φάνηκε και στην παρέμβασή του για το βιβλίο της ιστορίας.Το πρόβλημα δεν ηταν (ουτε ειναι) οι αντιρρήσεις του .Προφανως και δικαιούται η εκκλησία να εχει άποψη για τα ιστορικα γεγονότα ,ιδιως οταν σ’ αυτα (επανα)κρίνεται ο ρόλος της.Ομως οταν ο ηγέτης της θεωρεί πως νομιμοποιείται να υποδειξει στον πρωθυπουργό τη στάση του (απευθυνόμενος δημοσίως σ’ αυτόν αλλά στη διάρκεια μιας κυριακάτικης λειτουργίας ) ,τοτε ειναι μάλλον σαφές οτι ο κ.Χριστόδουλος διεκδικεί εναν ρόλο ο οποίος θεσμικά δεν προβλέπεται για θρησκευτικούς ηγέτες στις συγχρονες δημοκρατίες .
Οι θρησκείες μπορούν να υπάρξουν μονο οταν διακρίνονται απο την κοσμική σφαίρα και δη απο το Κράτος.Αντιθετα οσο περισσότερο επιζητούν χωρο στη δημόσια ζωή μιας κοινωνίας ,τοσο περισσότερο «απο-ιεροποιούνται».Οσο οι θρησκείες παραμελούν τον ρόλο τους στην ιδιωτική σφαίρα τόσο περισσότερο χωρο αφηνουν στο συγχρονο σουπερ-μαρκετ των νεων «θεων» και «θρησκειών» και τοσο περισσοτερο ελκυστικές φαινονται οι νέου τυπου patchwork-θρησκείες που υπόσχονται λύτρωση και αυτο-εκπλήρωση εδώ και τωρα!
Ο αρχιεπίσκοπος αντιθετα ολο και περισσότερο επιδιώκει την εισοδο της ελληνικής Εκκλησίας στον δημόσιο χώρο.Και το όχημα –ουτε εκει δυστυχως δεν πρωτοτυπεί- είναι ο εθνικισμός. Ο αρχιεπίσκοπος-«πολιτικός» τέλεσε τρισάγιο στον τάφο ενός στρατηγού που διχασε ένα νησί ενώ ο αρχιεπίσκοπος -ιεράρχης θα τελούσε τρισάγιο μονο στον Μακάριο,ο οποίος ηταν αλλωστε και επικεφαλής της κυπριακής εκκλησίας. Η στάση του πάνω από τον τάφο του Γριβα επανέφερε έναν όρο που αποδόθηκε από τον κυπριακό λαο στον Μακάριο(και μάλιστα σε αντιδιαστολή με τον ρόλο του Γρίβα) αλλά που φαινεται ότι είναι ολο και περισσότερο στις αναζητησεις του κ.Χριστόσουλου:Το ρολο του Εθνάρχη…
Το αρθρο δημοσιεύτηκε στον ΕΤ (Παρασκευή 4/5)