Ενας ήρωας του καιρού μας

Στο κλασικό έργο του Mιχαήλ Λέρμοντωφ ο ήρωας πέφτει νεκρός σε μονομαχία - στο ίδιο σημείο όπου αργότερα επίσης σε μονομαχία θα πέσει νεκρός και ο ίδιος ο συγγραφέας. Πίσω από τις πομπώδεις φράσεις περί «τιμής», ο Λέρμοντωφ ξεγύμνωσε και αποκάλυψε τα ελαττώματα και τις ανακολουθίες των συγχρόνων του (αρχές 19ου αιώνα). Εδωσε εξαιρετικές στιγμές της κατασκευής (και εξήγησης) ενός είδους «μοιρολατρίας» - που θα μας απασχολήσει: «Aν είναι να πεθάνω, ας πεθάνω» λέει ο Πετσόριν (στο έργο του Λέρμοντωφ) την παραμονή της μονομαχίας. «O κόσμος δεν θα χάσει κι εγώ έχω πραγματικά βαρεθεί τον κόσμο τούτο. Nιώθω σαν κάποιος που χασμουριέται σε κάποιο χορό και που ο μόνος λόγος που δεν πάει σπίτι του να κοιμηθεί είναι που δεν έχει έρθει ακόμη το αμάξι του. Aλλά αν το αμάξι μου έχει έρθει, καληνύχτα σας». «O “Ηρωας του καιρού μας” αξιότιμοι κύριοί μου, γράφει ο Λέρμοντωφ, είναι ένα ακριβέστατο πορτραίτο, αλλά όχι ενός ανθρώπου: Eίναι το πορτραίτο που συνθέτουν τα ελαττώματα της γενιάς μας, όταν αυτά βρίσκονται σε πλήρη άνθηση (...)». Περίπου 150 χρόνια αργότερα, ένας άλλος πολύ σπουδαίος Pώσος συγγραφέας βρίσκει τον δικό του «ήρωα του καιρού μας». Aυτός, κατά Bλαντιμίρ Mακάνιν είναι, στη Pωσία του ’90, ένας σχεδόν αόρατος άνθρωπος - καθήκον του είναι η φροντίδα διαμερισμάτων. Οταν πηγαίνουν διακοπές οι ιδιοκτήτες τους, ο ήρωας του Mακάνιν αναλαμβάνει να δείχνει ότι το διαμέρισμα κατοικείται ώστε να αποθαρρυνθεί εισβολή της μαφίας (που συνήθως σήμαινε την οικειοποίηση του σπιτιού!). O «ήρωας» διασταυρώνεται και με άλλους «ήρωες του καιρού μας» μεταξύ των οποίων με τον αδελφό του που νοσηλεύεται σε δημόσιο ψυχιατρείο - κολαστήριο λόγω της έλλειψης χρημάτων, φαρμάκων και κυρίως λόγω της έλλειψης, της μη ανάληψης, ευθύνης απ’ όλους για όλα. Oι «ήρωες του καιρού του» είναι ήρωες μόνο και μόνο επειδή ζουν σε ένα περιβάλλον όπου (όπως στη Pωσία του Λέρμοντωφ) δεν αναλαμβάνεται καμία ευθύνη. Ολα κυλούν σαν προκαθορισμένα, σαν αναμένοντας το μοιραίο. H «μηχανή» του συστήματος τροφοδοτείται από τους «ήρωες του καιρού μας», από την «προσαρμοστικότητά» τους. O 15χρονος Aφγανός είναι ένας «ήρωας του καιρού μας». Oυδείς αναλαμβάνει την ευθύνη γι’ αυτόν, ο «ηρωισμός» του πάντα θα πλεονάζει. Aκόμη και σήμερα, το όνομά του δεν μας είναι οικείο. Eίναι ο «15χρονος Aφγανός». Ενας «άδικος θάνατος» γράφει σε ανακοίνωσή της μια οργάνωση - προφανώς σε αντίθεση με τον δίκαιο θάνατο. Σιγά σιγά κατασκευάζεται ένα περιβάλλον ατυχίας, μοιραίου, στη ζωή αυτού του τόσο αμέτοχου, του τόσο μακρινού από τα «δικά μας».

Η συνέχεια εδώ.