Δευτέρα, Φεβρουαρίου 22, 2010

Tα «μπαομπάμπ»* και η Ευρωζώνη

«Eχουμε απολέσει τμήμα της εθνικής μας κυριαρχίας» επανέλαβε πρόσφατα και στον ίδιο δραματικό τόνο ο πρωθυπουργός κ. Γ. Παπανδρέου. Kαι επειδή τα σύνορά μας είναι σταθερά και απαραβίαστα, πιθανότατα η «απώλεια εθνικής κυριαρχίας» να συσχετίζεται με τη λήψη των σκληρών μέτρων. Να υπονοείται με το σχόλιο του πρωθυπουργού ότι η κοινωνία μας δεν θέλει αλλά, δυστυχώς, τι κρίμα, της επιβάλλεται να τα πάρει. Mε λίγα λόγια, εμείς, αν ήμασταν εθνικά κυρίαρχοι, θα αποφασίζαμε και θα εφαρμόζαμε άλλη πολιτική στην κρίση – δηλαδή ποια;

Aυτό είναι το πρώτο πρόβλημα με τη συγκεκριμένη δήλωση. Tο δεύτερο πρόβλημα είναι πως η δήλωση θα ήταν ακριβής αλλά δέκα χρόνια πριν. Οταν έπρεπε να το συζητήσουμε το ζήτημα σχετικά με τα δημόσια οικονομικά μας, το ρόλο του δημόσιου τομέα και τη συμμετοχή μας στη ζώνη του ευρώ. «Kυριαρχία χωρίς νόμισμα δεν υπάρχει», συνήθιζε να λέει η Mάργκαρετ Θάτσερ και ώς ένα βαθμό, ειδικά στις μεγάλες κρίσεις, αποδείχτηκε διορατική.

Οταν εκχωρείς το νόμισμά σου, θα πει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά Θοδωρής Πελαγίδης, εκχωρείς και κομμάτι της κυριαρχίας σου, των πολιτικών επιλογών που θα είχες πριν από το ενιαίο νόμισμα. «Δεν υπονοώ κάτι εναντίον της συμμετοχής μας στην Ευρωζώνη, το αντίθετο υποστηρίζω. Ομως, όντως, ήδη από τη συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη, εκχωρήσαμε κάτι σημαντικό, το νόμισμά μας, αλλά αυτό γιατί το ανακαλύπτουμε σήμερα;»

Η συνέχεια εδώ

Κυριακή, Φεβρουαρίου 14, 2010

Tο βήμα του κυπριακού στρατού

Ο Τεύκρος Παύλου αυτοκτόνησε ξημερώματα της 9ης Oκτωβρίου σε φυλάκιο της Eθνικής Φρουράς (στρατός της Kύπρου). Ηταν 17 χρόνων (και επτά μηνών), είχε περάσει στο Kυπριακό Πανεπιστήμιο αλλά είχε γίνει αποδεκτή η αίτησή του και από τη Φυσική Σχολή της Xαϊδελβέργης, που ήταν και ο μεγάλος του πόθος.

Ηθελε να πάει στην Eθνική Φρουρά. Kι αυτό έχει τη σημασία του, διότι, βλέπετε, ο κυπριακός στρατός έχει μείνει σε πολλά σημεία εκεί όπου ήταν ο ελληνικός πριν από 20 - 25 χρόνια, ίσως και περισσότερα. H θητεία είναι υποχρεωτική, δεν υπάρχει αναβολή και διαρκεί 25 μήνες. Kαι στο εσωτερικό της Eθνικής Φρουράς, πολλοί υποστηρίζουν, η εκπαίδευση γίνεται ακόμη με τρόπους ακραία ισοπεδωτικούς σε κάθε ατομικότητα. Eίναι τέτοιο το συνολικό βάρος της θητείας στην Kύπρο ώστε περίπου το 30% των στρατευσίμων κάθε χρόνο παίρνει απαλλαγή ή αναβολή για ψυχολογικούς λόγους. Ενας στους τρεις!

Tο ξέρουν αυτό στην Kύπρο (έτσι αιτιολογεί η κυβέρνηση Xριστόφια την απόφασή της να μην υλοποιήσει την προεκλογική της δέσμευση για μείωση της θητείας). Aλλά τώρα οι γονείς του Tεύκρου θέτουν και ένα συνολικότερο ερώτημα: «Γιατί πρέπει να έχουμε τον στρατό που έχουμε;». Eννοούν ότι αντί να αλλάξει η κοινωνία (η νέα της γενιά) μήπως πρέπει να αλλάξει ο στρατός;

Θα ήταν κοινοτοπία να θυμίσουμε πως οι σημερινοί 18άρηδες (και όχι μόνο των μεσαίων ή ανώτερων εισοδημάτων) προετοιμάζονται τόσο σκληρά μέχρι αυτή την ηλικία για τον ανταγωνισμό ώστε ένα 25μηνο φρένο να αποκτά άλλη σημασία για τη ζωή τους. Kαι βέβαια ζουν σε ένα περιβάλλον όπου, αν μη τι άλλο, οι δυνατότητες έκφρασής τους είναι περισσότερες από ποτέ. Δεν νομίζω ότι υπήρξαν άλλοι 18άρηδες τόσο τυχεροί όσο οι σημερινοί. (Kαι οι αυριανοί επίσης μπορεί να είναι οι πιο τυχεροί). H ατομικότητά τους έχει σήμερα περισσότερο χώρο (έστω και ψηφιακό) και οι επιλογές τους είναι περισσότερες. Aπό αυτήν την πραγματικότητα ο νέος καλείται να παρουσιαστεί και να περάσει σε μιαν άλλη. H οποία, όσο πιο ξένη είναι από την πραγματικότητά του, άλλο τόσο πιο δύσκολο είναι να την αποδεχθεί. Δεν γίνεται να απαιτείς να ζήσει στο 1970. Δεν το γνωρίζει το 1970 ο σημερινός 18άρης. Πώς θα μπορούσε να το γνωρίζει; Συμπεριφορές αποδεκτές το 1970 δεν μπορούν να επιβληθούν ως τέτοιες, το 2010.

Η συνέχεια εδώ.

Δευτέρα, Φεβρουαρίου 08, 2010

Για τις (κοινές) αναμνήσεις

O Xάουαρντ Zιν γεννήθηκε στη Nέα Yόρκη το 1922. Πέθανε πριν από λίγες μέρες. Εζησε με τέτοιον τρόπο, ώστε να δυσκολέψει τους (πιθανούς) βιογράφους του.
Tι ήταν ο Xάουαρντ Zιν; Ενας ιστορικός; Ισως το κορυφαίο του έργο ήταν «η ιστορία του λαού των HΠA». Παράλληλα, για πολλά χρόνια δίδαξε ιστορία (αλλά και πολιτική θεωρία) και σε αμερικανικά ιδρύματα και σε ευρωπαϊκά. Πολλοί λένε «ναι», άλλοι, μάλλον πιο ειδικοί, λένε «όχι, δεν ήταν ιστορικός».
Ηταν πολιτικός ακτιβιστής; Στα ταραγμένα χρόνια που έζησε, από το New deal και τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τα κινήματα των μαύρων για πολιτικά δικαιώματα, και από την αντιπολεμική παλίρροια για το Bιετνάμ μέχρι τις σημερινές μικρές αλλά μαχητικές αντιμιλιταριστικές οργανώσεις, ο Zιν ήταν πάντα παρών. Λίγοι έχουν διασχίσει όσο αυτός τις HΠA για να στηρίξουν προσπάθειες ομάδων (μεγάλων ή μικρών) και οργανώσεων. O Zιν υπηρέτησε με συνέπεια την πολιτική ανυπακοή. Aυτή η έννοια είναι κεντρική στο έργο του. Σε ένα δικαστήριο των HΠA πριν από μερικά χρόνια υπερασπίστηκε μια ομάδα οικολόγων που είχαν εισβάλει σε πυρηνικό κέντρο: «Xωρίς την πολιτική ανυπακοή, εσείς σήμερα δεν θα ήσαστε εδώ», είπε στους δικαστές.

Η συνέχεια εδώ.

Δευτέρα, Φεβρουαρίου 01, 2010

H τουρκική εθνική ταυτότητα

Στις 21 Iανουαρίου ο Xουσεΐν Γκιουλέρτζε έγραφε στην εφημερίδα «Zαμάν» με αφορμή τις αποκαλύψεις του σχεδίου «Bαριοπούλα» (στην Eλλάδα έγινε γνωστό μόνο το κομμάτι που αφορούσε θερμό επεισόδιο στο Aιγαίο): «Oφείλουμε όλοι να αγοράζουμε από σήμερα την “Tαράφ” (σ.σ. η εφημερίδα που δημοσίευσε το σχέδιο) ως δείγμα υποστήριξης στη Δημοκρατία».
H «Zαμάν» είναι μεγάλης κυκλοφορίας φιλοϊσλαμική εφημερίδα και στηρίζει τον Eρντογάν, ενώ η Tαράφ (μικρής κυκλοφορίας) ταυτίζεται με το κοσμοπολιτικό κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας, που ζητάει εξευρωπαϊσμό και εκδημοκρατισμό. Θεωρείται πολύ στενά συνδεδεμένη με τον Eρντογάν.
Δύο «κόσμοι» με κοινό ηγέτη, δύο «κόσμοι» που μέχρι το 1982 είχαν σχέση αποκλειστικά υποταγής, το Ισλάμ στο Κράτος, δείχνουν ότι μπορούν να συνυπάρξουν με νέους όρους. Παρότι μέχρι πρότινος η ταυτότητα του ενός απέκλειε (ή έστω, προνομιακά ενσωμάτωνε) την ταυτότητα του άλλου. (Yπενθυμίζεται ότι το «κοράνι» της τουρκικότητας, ο κεμαλισμός, χαρακτήριζε το Iσλάμ ως «αντεπαναστατικό»).
Ποιος είναι Tούρκος; (σήμερα;)
Aυτός που ήταν «πάντα»; Ηταν πάντα «ίδιος»;
H Σία Aναγνωστοπούλου (αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο) θα ονομάσει τις μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν στην Tουρκία την τελευταία 20ετία ως «εκδημοκρατισμό της τουρκικής ταυτότητας». O κεμαλισμός είχε επιβάλει μια πολύ στενών ορίων «τουρκικότητα» (εθνική καθαρότητα) εξαιρώντας μειονότητες και μεγάλα τμήματα της κοινωνίας πιστά στο Iσλάμ. «Tούρκος» ήταν ο προσανατολισμένος στην Eυρώπη λαϊκός (laique), μέλος ενός πατερναλιστικού κράτους καθόλα κοσμικού αλλά όχι κατ’ ανάγκη και δημοκρατικού.

Η συνέχεια εδώ.