Η ωρα της «Ιερο-πολιτικής»

Το περίεργο δεν ηταν η συμφωνία που πρότεινε ο Σκαρπία στην Τόσκα ,αλλά η απροσδόκητη(;) διαχείρισή της από τους πρωταγωνιστές της περιφημης όπερας του Πουτσίνι.Όταν λοιπόν ο αρχηγός της αστυνομίας πρότεινε στην Τόσκα να γινει ερωμένη του με αντάλλαγμα να μην εκτελεστεί ο αγαπημένος της Καβαραντόσι ,η ηρωίδα ειχε τις εξης επιλογές:Να τηρησει τη συμφωνία (με ισες πιθανότητες να τηρηθεί ή όχι απ’ ολους) ή να προσπαθήσει να τα κερδισει όλα διασώζοντας την τιμη της και τον εραστη της.Η Τόσκα προτιμησε το δευτερο για να ανακαλύψει ότι και ο Σκαρπία ειχε λειτουργησει με τον ιδιο τρόπο.Ετσι η Τόσκα δεν εχασε (μονο;)την τιμη της αλλά εχασε τον αγαπημένο της,ο Σκαρπία δεν κέρδισε την Τοσκα αλλα σκοτωσε τον ανταγωνιστη του για να τον μαχαιρωσει και αυτόν η Τόσκα και τέλος η ηρωίδα αυτοκτόνησε.
Οι συμπεριφορές των ανθρωπων δυσκολα μπορούν να προβλεφθούν ,ακόμη κι αν οι επιλογές τους δεν μπορεί παρα να είναι προφανείς.Ευτυχως δηλαδή ,διαφορετικά είναι αμφιβολο αν ο Σοφοκλής θα μπορούσε να αναδειξει μεσα από την Αντιγόνη τον πλούτο που μας χάρισε η στάση της.
Πριν από μερικες μέρες ο υπουργός εθνικής οικονομίας Γιωργος Αλογοσκούφης κηρυξε περίπου «εθνική αφυπνιση» για τη φοροδιαφυγή. Ουσιαστικά συνέχισε μια «πολιτική» παράδοση η οποία μοιάζει περισσότερο με τον κλασσικό λόγο του ιεροκήρυκα.Ο υπουργός χρησιμοποίησε ως πολιτικό μηνυμα την επίκκληση σε μια ηθική κανονικότητα.Δεν είναι δυνατόν να φοροδιαφευγουν 3.000.000 ελληνες ειπε ο Γ.Αλογοσκούφης (αυτοδιαψευδόμενος την ιδια στιγμη αφού να που είναι δυνατόν).Και εγκλωβισμένος στην ηθικολογία προέκρινε ως διαχειριση του προβλήματος όχι μια σειρά από πολιτικούς χειρισμούς και μέτρα αλλά την προσφυγη στο φιλότιμο(βλ. ηθική) του συγχρονου έλληνα.
Υπάρχει όμως η ηθική που επικαλείται ο κ.Γ.Αλογοσκούφης; Και αν όχι ,μήπως με κάποιο τρόπο συμμετείχε κι αυτος στη δολοφονία της;
Η νεοφιλελεύθερη σκέψη στην ακραία…
…εκδοχή της εκφράστηκε από τον νομπελίστα της οικονομίας Ρόναλντ Κόουζ με το θεωρημα που πήρε το ονομα του.Το θυμίζει ο Θεόδωρος Πελαγίδης (καθηγητης οικονομίας,Πανεπιστήμιο Πειραιά): «Το θεωρημα Κόουζ ουσιαστικά λέει πως δεν χρειάζεται ουτε κράτος ουτε άλλοι παρεμβατικοί θεσμοί για να λειτουργησει μια κοινωνία:Αν σε ένα ποτάμι λειτουργούν δυο βιομηχανίες οπου η πρωτη ρυπαίνει το νερό το οποίο είναι απαραίτητο για τη δεύτερη,τοτε –συμφωνα με τον Ρόναλντ Κόουζ- αν δεν υπάρξει καμμία εξωτερικη παρέμβαση ,οι δυο βιομηχανίες θα βρούν τρόπο να συνυπάρξουν χωρίς η μία να εμποδίζει την άλλη».
Ενας άλλος νομπελίστας πιο φρέσκος και πιο αιρετικός ο Αμάρτυα Σέν ταραξε τα νερά της οικονομικής σκέψης γυρω στα 1985 όταν ζητησε ακριβως το αντίθετο.Και θυμισε κατ’ αρχην ότι ο πατερας της ελευθερης οικονομίας Ανταμ Σμίθ υπήρξε πρωτα καθηγητης ηθικής και φιλοσοφίας.
Αυτό που ζητησε ο Αμάρτυα Σέν ηταν να ξανασυνδεθεί η οικονομική επιστήμη με τον ανθρωπο –όχι μονο ως καταναλωτη αλλά και ως ηθικό υποκείμενο.Ο Αμάρτυα Σεν δειχνει-γραφει ο Ν.Κοτζιάς – ότι τα σημερινά οικονομικά «ανάγουν τον ελεύθερο ανθρωπο σε εν όν που κινείται και σκέπτεται με καθ’ ολοκληρίαν αγοραία κριτήρια.Σύμφωνα με τα οικονομικά του νεοφιλελευθερισμού , ο άνθρωπος είναι ένα ον της αγοράς και τίποτα άλλο(…)Αντιλαμβάνεται την ηθική ως ξένη προς την οικονομία.Μάλιστα όχι παράλληλη και αδιάφορη αλλά σε αντιπαράθεση.Με τη λογική αυτή του νεοφιλελευθερισμού ,η οικονομία όχι μονο δεν διαπλέκεται με την ηθική ,αλλά περεπει να ερθει σε αντιπαράθεση μαζί της ώστε να απαλλαγει από κάθε επίδραση.»
Αυτή η αντιπαλότητα ηθικής και οικονομίας οδηγει στον γνωστό κυνισμό που μεταφράζεται στο «εγω κυττάω την πάρτη μου» ή στην κουτοπόνηρη εκδοχή «θα κάνω ότι ολοι.» Γι αυτό και ο Σεν εξηγησε πως η «απολυτη πίστη στην λογική της οικονομίας της αγοράς εχει ως αποτέλεσμα να εξασθενεί η σημασία της ηθικής και των ηθικών κανόνων τόσο στην πραγματικότητα οσο και στην ίδια την επιστήμη της ανάλυσης των οικονομικών».
Το κηρυγμα Αλογοσκούφη περι ηθικής…
…ανάνηψης του φοροφυγά είναι εκτός πεδίου πολιτικής και για εναν ακομη λόγο.Το εξηγεί ο Τάκης Καφετζής (αναπληρωτης καθηγητής ,πανεπιστήμιο Πελοποννήσου): «Η ηθικολογία εκφράζει κενό πολιτικής αφου στην Ελλάδα ουδέποτε συγκροτηθηκε δημόσιος χωρος ,κανονιστικός και αξιακός.Τα ορια δημόσιου και ιδιωτικού χαράσσονται από το «ελα μωρε ,ολοι κλέβουν».
Θα το περιγράψει πιο ποιητικά ο φιλόσοφος Ζιγκμουντ Μπάουμαν: «Ο δημόσιος χωρος περιορίζεται.Οι ανθρωποι ζουν διπλα-δίπλα αλλά χωριστά .Οι νομάδες των ύστερων νεωτερων χρόνων απολαμβάνουν την ελευθερία που προσφέρει η ηθικη αδιαφορία αλλά καταργούνται ως ηθικά υποκείμενα.Δεν αισθάνονται υπεύθυνοι για τον άλλο και δεν αναμένουν να αισθάνεται κι εκείνος υπεύθυνος γι αυτούς».
Επιπλέον,όταν μια παράταξη ηδη από τα χρόνια του Κ.Μητσοτάκη εχει κανει ότι μπορεί για να απαξιώσει το κράτος ( σ.σ:το δημόσιο ως χωρο που αφορά και επηρεάζει ολους) είναι τουλάχιστον αφελές να βασισεις την πολιτική σου πάνω στην ηθική για το «κοινό (δημόσιο)καλό» που εσυ ο ίδιος εχεις αμφισβητήσει.
Και όταν κυνικά διαμηνύεται (και ιδεολογικά υποστηρίζεται) πως όλα τα δημόσια αγαθά εχουν και την τιμη τους ,από τις παραλίες και τα δάση μεχρι την υγεία και την παιδεία ,τότε μονο για κουλτούρα δημόσιου συμφέροντος δεν δικαιούσαι να μιλήσεις.
Αλλωστε ποια η αξιοπιστία μιας τέτοιας «πολιτικής» όταν η διαφθορά χτυπάει όχι τις τριτοκοσμικές μπανανίες αλλά και την καρδιά της νεοφιλελευθερης Δυσης;
Η Ελλάδα «πετυχε» φετος ρεκορ διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ενωση ,αποηθικοποίησε το μαυρο χρημα ενώ οι εισπρακτικοί μηχανισμοί του κράτους (κυριως οι εφορίες) εξακολουθούν να βρισκονται στις πρωτες θέσεις του πίνακα με το «γρηγορόσημο».
Είναι λοιπόν προφανές ότι στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μπορούν να μιλάνε για σχοινί.
(Απ ότι φαινεται ,δεν μιλάνε κάν πολιτικά).
Το «διλημμα του φυλακισμένου» είναι…
…από τα πιο γνωστά της θεωρίας των παιγνίων (αυτης της συναρπαστικής εκδοχης σκέψεων και συμπερασμάτων).Το περιγράφει ο Μάτ Ρίντλεϋ (χρισμένος «διαδοχος» του Ρίτσαρντ Ντόκινς):Το παιχνίδι ισχυει σε κάθε περίπτωση που υπάρχει μια συγκρουση ανάμεσα στο προσωπικό συμφέρον και στο κοινό όφελος .Και η Τόσκα και ο Σκαρπία θα ειχαν κέρδος αν τηρούσαν και οι δυο τη συμφωνία τους.Όμως ο κάθε ενας χωριστα θα ειχε ακόμη μεγαλύτερο κέρδος εάν ξεγελούσε τον άλλο και δεν κρατούσε τον λόγο του ενώ ο άλλος θα ειχε κρατήσει τον δικό του. Αυτό ακριβως περιγράφει και το δίλημμα του φυλακισμένου : «Περιγράφει δυο φυλακισμένους που ο καθένας πρέπει να αποφασίσει αν θα καταθέσει ή όχι εναντίον του άλλου προκειμένου να μειωθεί η δική του ποινή.Το διλημμα προκύπτει διότι αν ο ενας δεν προδωσει τον άλλο ,η αστυνομία δεν μπορεί να τους καταδικάσει και τους δύο παρα μόνο με μια ελαφρυτερη ποινη.Συνεπώς, για το καλό και των δυο θα ηταν προτιμότερο
να σιωπήσουν,όμως για τον καθένα ατομικά θα ηταν προτιμότερο να προδώσει»
Στο «διλημμα του φυλακισμένου» παίζουν τελικά όλα εκτός από την ηθική.Διότι αντι για την αμοιβαία εμπιστοσύνη θα επικρατησει η προοπτική του μεγαλύτερου κέρδους (μονο για τον ένα ,με τιμημα την καταδίκη του άλλου».
Ο κ.Αλογοσκούφης επαιξε ακριβως αυτό το παιχνίδι.Και κηρυξε σταυροφορία αλλά δεν πρόσεξε πως δεν υπάρχουν πιστοί. Γιατι τους σκότωσε η πολιτική που ο ιδιος υπηρετεί.

(Το αρθρο δημοσιευτηκε στον Τ.τ.Κ -18/02/07)